Soru:
Bir öğretmen, öğrencilerine şu akıl yürütme yöntemlerini açıklıyor:
- Tümdengelim: Genel bir önermeden özel bir sonuç çıkarmaktır. Geçerli bir argümanın sonucu kesindir.
- Tümevarım: Özel gözlemlerden genel bir sonuç çıkarmaktır. Sonuç olasılıklıdır, kesin değildir.
- Analoji: İki şey arasındaki benzerliklere dayanarak, birinde bulunan bir özelliği diğerine de aktarmaktır.
Aşağıdaki örneklerden hangisi tümevarım yöntemine bir örnektir?
A) Tüm insanlar ölümlüdür. Sokrates bir insandır. O halde Sokrates de ölümlüdür.
B) Gözlemlediğim tüm kargalar siyahtır. O halde, tüm kargalar siyahtır.
C) Dünya, Güneş etrafında dönen bir gezegendir. Mars da Güneş etrafında döner. O halde Mars da bir gezegendir.
D) Kalp, vücuda kan pompalayan bir organdır. Pompa da bir sıvıyı hareket ettiren bir mekanizmadır. O halde kalp bir tür biyolojik pompadır.
Çözüm:
💡 Bu soruda, verilen tanımlara uygun olan akıl yürütme türünü bulmamız isteniyor. Öncelikle seçenekleri tek tek inceleyelim.
- ➡️ A Seçeneği: "Tüm insanlar" gibi genel bir önermeden başlayıp "Sokrates" gibi özele bir sonuç çıkarıyor. Bu, tanımda verilen tümdengelim yöntemine uyar. Sonuç kesindir.
- ➡️ B Seçeneği: "Gözlemlediğim tüm kargalar" gibi özel ve sınırlı sayıdaki gözlemden, "tüm kargalar" hakkında genel bir çıkarım yapılıyor. Sonuç kesin değil, olasılıklıdır. Bu, tanımda verilen tümevarım yöntemine uyar.
- ➡️ C Seçeneği: Dünya ve Mars'ın bazı ortak özelliklerinden (Güneş etrafında dönme) yola çıkarak Mars'ın gezegen olduğu sonucuna varılıyor. Bu, bir benzetme yani analoji yöntemidir.
- ➡️ D Seçeneği: Kalp ile pompa arasında benzerlik kurularak bir çıkarım yapılıyor. Bu da açıkça bir analoji örneğidir.
✅ Doğru cevap, özel gözlemlerden genel bir sonuç çıkaran ve sonucu olasılıklı olan B seçeneğidir.
