🧬 2026 TYT Biyoloji: Mayozda Bitki Hücresi İncelemesi
Mayoz, eşeyli üreyen canlılarda görülen, kromozom sayısını yarıya indiren özel bir hücre bölünmesi türüdür. TYT Biyoloji sınavında mayoz konusu, özellikle bitki hücrelerinde nasıl gerçekleştiği sıklıkla sorulmaktadır. Bu yazımızda, mayozun bitki hücrelerindeki aşamalarını ve dikkat etmeniz gereken noktaları inceleyeceğiz.
🔬 Mayozun Temel Aşamaları
Mayoz, mayoz I ve mayoz II olmak üzere iki ana aşamadan oluşur. Her bir aşama, profaz, metafaz, anafaz ve telofaz evrelerini içerir.
- 🌱 Profaz I: Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Homolog kromozomlar yan yana gelerek tetratları oluşturur. Krossing over (parça değişimi) bu evrede gerçekleşir ve genetik çeşitliliği sağlar.
- 🌻 Metafaz I: Tetratlar hücrenin ortasında (ekvator düzleminde) dizilir. İğ iplikleri homolog kromozomların sentromerlerine bağlanır.
- 🌷 Anafaz I: Homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir. Bu evrede kromozom sayısı yarıya iner.
- 🌺 Telofaz I: Kromozomlar hücrenin kutuplarına ulaşır. Çekirdek zarı yeniden oluşur ve sitokinez (sitoplazma bölünmesi) başlar.
Mayoz I sonucunda iki haploit (n) hücre oluşur.
- 🌿 Profaz II: Kromozomlar yeniden belirginleşir. Çekirdek zarı kaybolur ve iğ iplikleri oluşur.
- 🍀 Metafaz II: Kromozomlar hücrenin ortasında (ekvator düzleminde) dizilir. İğ iplikleri kardeş kromatitlerin sentromerlerine bağlanır.
- 🍁 Anafaz II: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir.
- 💐 Telofaz II: Kromatitler (artık kromozom olarak adlandırılır) hücrenin kutuplarına ulaşır. Çekirdek zarı yeniden oluşur ve sitokinez tamamlanır.
Mayoz II sonucunda dört haploit (n) hücre oluşur. Bu hücreler, bitkilerde genellikle sporları oluşturur.
🔍 Bitki Hücrelerinde Mayozun Özellikleri
Bitki hücrelerinde mayoz, hayvan hücrelerine benzer şekilde gerçekleşir, ancak bazı önemli farklılıklar bulunur:
- 🌳 Hücre Duvarı: Bitki hücrelerinde hücre duvarı bulunduğundan, sitokinez hayvan hücrelerinden farklı gerçekleşir. Bitki hücrelerinde hücre plağı oluşumu ile sitoplazma bölünmesi sağlanır.
- 🌾 Sentrozom Yokluğu: Çiçekli bitkilerde sentrozom bulunmaz. İğ iplikleri, sentrozomun görevini üstlenen özel protein yapılar tarafından oluşturulur.
- 🍎 Spor Oluşumu: Mayoz sonucu oluşan haploit hücreler (sporlar), mitoz bölünmeler geçirerek gametofit adı verilen yapıyı oluşturur. Gametofit üzerinde gametler (yumurta ve sperm) meydana gelir.
📝 TYT Biyoloji İçin İpuçları
* Mayozun evrelerini sırasıyla ve detaylı olarak öğrenin.
* Krossing over'ın önemini ve genetik çeşitliliğe katkısını kavrayın.
* Bitki ve hayvan hücrelerindeki mayoz arasındaki farklılıkları not alın.
* Bol bol soru çözerek konuyu pekiştirin.
❓ Soru Çözümü: Örnek TYT Sorusu
Aşağıdaki şekilde mayoz bölünmenin bir evresi şematize edilmiştir:
(Şekilde homolog kromozomların ayrıldığı bir anafaz I evresi gösteriliyor)
Bu evre ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Kardeş kromatitler ayrılmaktadır.
B) Kromozom sayısı iki katına çıkmıştır.
C) Homolog kromozomlar ayrılmaktadır.
D) DNA replikasyonu gerçekleşmiştir.
E) Mutasyonlar onarılmaktadır.
Çözüm:
Şekilde homolog kromozomların ayrıldığı anafaz I evresi gösterilmektedir. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.
$Cevap: C$
