Bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. Özellikle bu ekleri isme geldiğinde nasıl ayırt edeceğimi karıştırıyorum. Cümle içinde hangi durum ekinin kullanıldığını bulmakta güçlük çekiyorum.
İsimler, cümlede bulundukları yere ve aldıkları eklere göre farklı hâllerde bulunur. Bu hâller, ismin cümle içindeki görevini belirler. İsmin beş tane hâli vardır.
1. Yalın Hâl (Belirtme Durumu Yok)
İsmin hiçbir hâl eki almamış halidir. Eki yoktur.
Örnekler:kitap, araba, okul, ağaç
Cümlede: "Kitap çok ilgi çekiciydi."
2. Belirtme Hâli (-i Hâli)
İsmin -ı, -i, -u, -ü eklerini aldığı hâldir. Cümlede neyi, kimi sorularına cevap verir.
Örnekler: kitapı, arabayı, okulu, gülü
Cümlede: "Yeni kitabı satın aldım." (Neyi satın aldım? - Kitabı)
3. Yönelme Hâli (-e Hâli)
İsmin -a, -e eklerini aldığı hâldir. Cümlede nereye, kime sorularına cevap verir.
Örnekler: okula, parka, arkadaşa, anneme
Cümlede: "Yarın okula gideceğiz." (Nereye gideceğiz? - Okula)
4. Bulunma Hâli (-de Hâli)
İsmin -da, -de, -ta, -te eklerini aldığı hâldir. Cümlede nerede, kimde sorularına cevap verir.
Örnekler: sırada, bahçede, kitapta, evde
Cümlede: "Kalemim sırada unutmuşum." (Nerede unutmuşum? - Sırada)
5. Ayrılma Hâli (-den Hâli)
İsmin -dan, -den, -tan, -ten eklerini aldığı hâldir. Cümlede nereden, kimden sorularına cevap verir.
Örnekler: okuldan, marketten, ağaçtan, senden
Cümlede: "Dün okuldan erken çıktık." (Nereden erken çıktık? - Okuldan)
Özet Tablosu
Aşağıdaki tabloda ismin hâl eklerini ve özelliklerini görebilirsiniz.
Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük, ismin "-i" hâl eki almıştır?
a) Kitapları dolaba yerleştirdi.
b) Yarın okula gideceğiz.
c) Bu konuyu dün işlemiştik.
d) Evden yeni çıktım. Cevap: c) "Konuyu" sözcüğü, "-i" hâl ekini (belirtme durumu eki) almıştır. Cümlede "neyi?" sorusuna cevap verir.
Soru 2: "Bahçe" sözcüğü, aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı bir hâl eki almıştır?
a) Bahçede oynayan çocuklar çok mutluydu.
b) Bahçeye yeni çiçekler ektik.
c) Bahçeyi temizlemek için sözleştiler.
d) Bahçeden güzel kokular geliyordu. Cevap: b) "Bahçeye" sözcüğü "-e" hâl eki (yönelme durumu) alırken, diğer seçeneklerdeki sözcükler sırasıyla "-de" (bulunma), "-i" (belirtme) ve "-den" (ayrılma/çıkma) eklerini almıştır.
Soru 3: "Bu soruyu sınıfta çözmüştük." cümlesinde altı çizili sözcüğün aldığı hâl ekinin görevi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Nerede olduğunu belirtmek
b) Nereye gidildiğini belirtmek
c) Neyi yaptığımızı belirtmek
d) Nereden geldiğini belirtmek Cevap: a) "Sınıfta" sözcüğü "-de" hâl eki (bulunma durumu) aldığı için "nerede?" sorusuna cevap verir ve bir eylemin nerede yapıldığını belirtir.
Soru 4: "Elindeki kalemi bana verdi." cümlesindeki "kalemi" sözcüğü ile aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük aynı hâl ekini almıştır?
a) Yeni bir kalem aldım.
b) Kalemliği çantasında unutmuş.
c) Kalemle yazı yazmayı severim.
d) Kalemi masanın üzerinde buldum. Cevap: d) "Kalemi" (verilen nesne) ve "kalemi" (bulunan nesne) sözcükleri her ikisi de "-i" hâl eki (belirtme durumu) almıştır ve "neyi?" sorusuna cevap verir. "Kalem" (yalın), "kalemlik" (yapım eki), "kalemle" (-ile vasıta eki) farklı ekler almıştır.
