"Ki" bağlacı ve "-ki" eki, yazılışları aynı olduğu için sık sık karıştırılır. Ancak aralarındaki farkı anlamak çok kolaydır. İşte ayırt etmenin püf noktaları:
"Ki" bağlacı, cümleleri veya kelimeleri birbirine bağlayan bir sözcüktür. Her zaman ayrı yazılır.
Nasıl Anlarız? Cümleden "ki"yi çıkardığımızda cümlenin anlamı bozulmaz, sadece bağlantı kopar.
"-ki" eki, bir ismin yerini tutan bir ekdir. İlgi zamiri veya işaret zamiri olarak kullanılır. Her zaman eklendiği kelimeye bitişik yazılır.
Nasıl Anlarız? Cümledeki "-ki"yi aldığımızda cümlenin anlamı bozulur. Ayrıca, "-ki" ekinin olduğu yere "hangisi?" sorusunu sorabiliriz.
Aşağıdaki cümlelerdeki "ki"leri inceleyerek ayrı mı bitişik mi yazılması gerektiğini bul.
Cevaplar: 1. Ayrı, 2. Bitişik (arabaki), 3. Ayrı, 4. Bitişik (dünkü)
Unutma: Kafan karıştığında "cümleden çıkar" testini yap. "Ki"yi çıkardığında anlam bozuluyorsa bitişik, bozulmuyorsa ayrı yazılır.
Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "-ki" ekinin yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
a) Evdeki hesap çarşıya uymadı.
b) Öyle güzel bir araba ki herkes hayran kalıyor.
c) Seninki daha güzel görünüyor.
d) Duydumki unutmuşsun gözlerimin rengini.
Cevap: d) Duydumki unutmuşsun gözlerimin rengini.
Çözüm: Bu cümledeki "ki", bağlaç olan "ki"dir ve her zaman ayrı yazılır. Doğru yazım "Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini." şeklinde olmalıdır.
Soru 2: "Sınıftaki öğrencilerden biri dışarı çıktı." cümlesindeki "-ki" ekinin görevi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Bağlaç görevinde kullanılmıştır ve cümleleri birbirine bağlar.
b) İlgi zamiri (adıl) görevindedir ve ismin yerini tutar.
c) Sıfat yapım eki görevindedir ve bir varlığın nerede olduğunu belirtir.
d) Durum eki görevindedir ve ismin bulunma halini belirtir.
Cevap: c) Sıfat yapım eki görevindedir ve bir varlığın nerede olduğunu belirtir.
Çözüm: Bu cümledeki "-ki" eki, "sınıf" ismine eklenerek "sınıfta olan" anlamında bir sıfat türetmiştir. Bu nedenle sıfat yapım eki görevindedir ve bitişik yazılır.
Soru 3: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "ki" kelimesi her zaman ayrı yazılması gereken bağlaç görevinde kullanılmıştır?
a) Akşamki yemek çok lezzetliydi.
b) Benim kalemim seninkinden daha koyu yazıyor.
c) O kadar yorgunum ki ayakta duramıyorum.
d) Dolaptaki pastadan bir dilim alabilir misin?
Cevap: c) O kadar yorgunum ki ayakta duramıyorum.
Çözüm: Bu cümledeki "ki", kendisinden önceki cümle ile sonraki cümleyi bağlayan bir bağlaçtır. Bağlaç olan "ki" her zaman ayrı yazılır. Diğer seçeneklerdeki "-ki"ler ise ek olduğu için bitişik yazılır.
Soru 4: "Masada_____ kitaplar kimin?" cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a) ki
b) -ki
c) ki
d) -ki
Cevap: b) -ki
Çözüm: Bu cümlede kastedilen, "masada bulunan kitaplar"dır. "Masada" sözcüğüne eklenerek bir varlığın nerede olduğunu belirten sıfat türeten "-ki" eki getirilmelidir. Ek olduğu için de kelimeye bitişik yazılır.
