Bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. Özellikle sürat, yol ve zaman ilişkisini hesaplamak kafamı karıştırıyor. Ayrıca dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetlerin cisimlerin hareketini nasıl etkilediğini daha basit örneklerle görmek istiyorum.
Günlük hayatta birçok hareketi gözlemleriz. Arabaların hareket etmesi, topa vurulduğunda yer değiştirmesi, bir kapının itilerek açılması... Tüm bu hareketlerin arkasında kuvvet vardır. Bu yazıda, kuvvetin cisimlerin hareketlerini nasıl etkilediğini öğreneceğiz.
Kuvvet Nedir?
Kuvvet, duran bir cismi hareket ettirebilen, hareket eden bir cismi durdurabilen, cisimlerin hızını, yönünü veya şeklini değiştirebilen etkidir. Kuvveti "itme" veya "çekme" olarak düşünebiliriz. Kuvvetin birimi Newton (N)'dur ve dinamometre ile ölçülür.
Kuvvetin Cisimlerin Hareketine Etkileri
Kuvvet, cisimlerin hareketi üzerinde dört temel etki yapar:
Hareket Ettirme: Duran bir cisme kuvvet uygulayarak onu hareket ettirebiliriz. Örneğin, duran bir topa ayağımızla vurduğumuzda top hareket eder.
Hareketi Durdurma: Hareket eden bir cisme, hareket yönüne zıt yönde kuvvet uygulayarak onu durdurabiliriz. Örneğin, yuvarlanan bir topa ayağımızı uzatarak onu durdurabiliriz.
Hızını Değiştirme: Hareket eden bir cisme, hareket yönünde kuvvet uygularsak hızlanmasını sağlarız. Hareket yönünün tersinde kuvvet uygularsak yavaşlamasına neden oluruz. Örneğin, kaykayla giden bir çocuğa arkadan itersek hızlanır, önüne çıkıp itersek yavaşlar.
Yönünü Değiştirme: Hareket eden bir cisme yandan bir kuvvet uygularsak onun yönünü değiştirebiliriz. Örneğin, masa tenisinde raketle vurulan topun yönü değişir.
Dengelenmiş ve Dengelenmemiş Kuvvetler
Bir cisme aynı anda birden fazla kuvvet etki edebilir. Bu kuvvetlerin toplam etkisine bileşke kuvvet denir. Bileşke kuvvete göre hareket ikiye ayrılır:
Dengelenmiş Kuvvetler: Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise, yani kuvvetler birbirini dengeliyorsa, bu kuvvetlere dengelenmiş kuvvetler denir.
Duran bir cisim hareket etmez.
Hareket eden bir cisim sabit süratle hareketine devam eder.
Örnek: Masanın üzerinde duran kitaba etki eden yer çekimi kuvveti ile masanın uyguladığı tepki kuvveti eşit büyüklükte ve zıt yöndedir. Bu yüzden kitap hareketsiz kalır.
Dengelenmemiş Kuvvetler: Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfırdan farklı ise, yani kuvvetler birbirini dengelemiyorsa, bu kuvvetlere dengelenmemiş kuvvetler denir.
Duran bir cisim harekete geçer.
Hareket eden bir cismin sürati artar, azalır ya da yönü değişir.
Örnek: Halat çekme oyununda, bir takım diğerinden daha fazla kuvvet uygularsa, halat ve takımlar kuvvetin büyük olduğu yönde hareket eder.
