Bir Doğruya Dikme Çizme
Geometride, bir doğruya dikme çizmek, o doğru ile 90 derecelik açı oluşturan başka bir doğru çizmek demektir. İki doğrunun kesiştiği noktada oluşan açı 90° ise bu doğrular birbirine dik ya da dikme denir.
Bir Doğruya Üzerindeki Bir Noktadan Dikme Çizme
Bu, en sık kullanılan yöntemdir. Bir doğrunun üzerinde işaretlenmiş bir noktadan (örneğin A noktası), bu doğruya dik bir doğru çizmek istiyoruz.
Adımlar:
- 1. Adım: Pergelimizi alıp A noktasını merkez olarak kabul ederiz. Doğruyu iki noktada kesecek şekilde (sağ ve sol tarafa) bir yay çizeriz. Bu kesim noktalarına B ve C diyelim.
- 2. Adım: Pergelimizin açıklığını BÖC'den daha büyük yaparız. Önce B noktasını merkez alarak doğrunun üst tarafında bir yay çizeriz.
- 3. Adım: Aynı pergeli açıklığı bozmadan, bu sefer C noktasını merkez alarak bir önceki yayı kesecek şekilde bir yay daha çizeriz. Bu iki yayın kesiştiği noktaya D diyelim.
- 4. Adım: Cetvelimizi kullanarak A ve D noktalarını birleştiririz.
Çizdiğimiz AD doğrusu, başlangıçtaki doğrumuza diktir. Yani \( \overleftrightarrow{AD} \perp \overleftrightarrow{BC} \).
Bir Doğruya Dışındaki Bir Noktadan Dikme Çizme
Elimizde bir doğru ve bu doğrunun dışında bir P noktası olsun. P noktasından doğruya bir dikme indirmek istiyoruz.
Adımlar:
- 1. Adım: Pergelimizi P noktasına yerleştiririz ve doğruyu iki noktada kesecek genişlikte bir yay çizeriz. Bu kesim noktalarına K ve L diyelim.
- 2. Adım: Pergelimizin açıklığını biraz daha açarak, önce K noktasını merkez alarak doğrunun alt tarafında bir yay çizeriz.
- 3. Adım: Aynı pergeli açıklığı bozmadan, bu sefer L noktasını merkez alarak bir önceki yayı kesecek şekilde bir yay daha çizeriz. Bu iki yayın kesiştiği noktaya M diyelim.
- 4. Adım: Cetvelimizle P ve M noktalarını birleştiririz.
Çizdiğimiz PM doğrusu, başlangıçtaki doğruya diktir ve P noktasından geçer.
Paralel Doğrular
Bir düzlemde hiç kesişmeyen, uzatıldıklarında da kesişme ihtimali olmayan doğrulara paralel doğrular denir. Paralel doğrular arasındaki mesafe her yerde aynıdır. Paralellik "//" sembolü ile gösterilir. Örneğin, d doğrusu ile k doğrusu paralel ise \( d // k \) şeklinde yazılır.
Bir Doğruya Dışındaki Bir Noktadan Paralel Doğru Çizme
Elimizde bir doğru (örneğin m doğrusu) ve bu doğrunun dışında bir R noktası olsun. R noktasından geçen ve m doğrusuna paralel olan bir doğru çizmek istiyoruz.
Adımlar:
- 1. Adım: m doğrusu üzerinde rastgele bir nokta seçip ona S diyelim. R ve S noktalarını birleştiren bir doğru çizeriz. Bu artık bir kesen doğrudur.
- 2. Adım: Pergelimizi S noktasına yerleştiririz ve R ile S noktaları arasındaki mesafeyi (açıklığı) alırız.
- 3. Adım: Pergelimizin açıklığını bozmadan, iğnesini R noktasına batırırız ve RS doğrusunu kesecek şekilde küçük bir yay çizeriz.
- 4. Adım: Şimdi, başlangıçta çizdiğimiz RS kesen doğrusu ile m doğrusu arasında bir açı oluşmuştur. Pergelimizi alıp bu sefer S noktasında, aynı açıyı oluşturacak şekilde bir yay çizeriz. Yani S merkezli yay, m doğrusunu bir noktada kessin.
- 5. Adım: İlk yayımızın (3. adım) R noktasındaki yayla kesiştiği noktaya T diyelim. Pergelimizin açıklığını, S noktasındaki yayın m doğrusunu kestiği nokta ile S arasındaki mesafeye eşitleriz.
- 6. Adım: Bu yeni açıklıkla, pergelimizi T noktasına batırırız ve ilk yayı kesecek şekilde bir yay daha çizeriz. Bu kesişim noktasına U diyelim.
- 7. Adım: Son olarak, cetvelimizle R ve U noktalarını birleştiririz.
Çizdiğimiz RU doğrusu, m doğrusuna paraleldir ve R noktasından geçer. Yani \( RU // m \).
Not: Bu işlem, aslında bir açıyı başka bir noktaya taşıyarak (açıyı kopyalayarak) paralel doğru çizme yöntemidir.