Neden-sonuç cümleleri, bir olayın nedenini (sebebini) ve bu nedenin ortaya çıkardığı sonucu birlikte anlatan cümlelerdir. Yani bir şeyin niçin olduğunu açıklarlar.
Bu tür cümlelerde genellikle şu soruların cevabı vardır:
Bir cümlenin neden-sonuç cümlesi olup olmadığını anlamak için şu yöntemleri kullanabilirsiniz:
Cümlenin iki kısmı arasına "bu yüzden" veya "bu nedenle" kelimelerini koyun. Cümle anlamlı oluyorsa, bu bir neden-sonuç cümlesidir.
Örnek: "Hızlı koştu, yere düştü."
Bu cümleyi şöyle test edelim: "Hızlı koştu bu nedenle yere düştü." Cümle anlamlı olduğuna göre bu bir neden-sonuç cümlesidir.
Cümlenin sonuç kısmına "Niçin?" sorusunu sorun. Cevap, cümlenin neden kısmını veriyorsa, bu bir neden-sonuç cümlesidir.
Örnek: "Uykusuz kaldığı için sınıfta uyuyakaldı."
Soru: "Niçin sınıfta uyuyakaldı?"
Cevap: "Uykusuz kaldığı için" → Bu, neden-sonuç cümlesidir.
Bazı kelimeler cümlede neden-sonuç ilişkisi kurar. Bu bağlaçları görürseniz, cümlenin neden-sonuç cümlesi olduğunu anlayabilirsiniz.
En sık kullanılan neden-sonuç bağlaçları:
Soru 1: Aşağıdaki cümlelerden hangisinde neden-sonuç ilişkisi vardır?
a) Ayşe, dün sinemaya gitti.
b) Yağmur yağdığı için piknik iptal oldu.
c) Kitap okumayı çok seviyorum.
d) Bu elbise çok güzel görünüyor.
Cevap: B
Çözüm: "Yağmur yağdığı için" ifadesi neden, "piknik iptal oldu" ifadesi ise sonuçtur. Diğer cümlelerde bu tür bir ilişki bulunmamaktadır.
Soru 2: "Sınavdan yüksek not aldı çünkü düzenli olarak ders çalıştı." cümlesindeki neden-sonuç ilişkisini doğru gösteren seçenek hangisidir?
a) Neden: Sınavdan yüksek not aldı - Sonuç: Düzenli olarak ders çalıştı
b) Neden: Düzenli olarak ders çalıştı - Sonuç: Sınavdan yüksek not aldı
c) Neden: Sınavdan not aldı - Sonuç: Düzenli çalıştı
d) Neden: Düzenli ders çalışmak - Sonuç: Sınav notu
Cevap: B
Çözüm: "Çünkü" bağlacından önceki kısım (sınavdan yüksek not aldı) sonucu, sonraki kısım (düzenli olarak ders çalıştı) ise nedeni belirtir. Bu nedenle doğru eşleştirme B seçeneğidir.
Soru 3: "Hızlı yürüdüğüm için otobüsü yetiştim." cümlesi ile aynı anlama gelen seçenek hangisidir?
a) Otobüsü yetiştim ama hızlı yürüdüm.
b) Otobüsü yetiştim çünkü hızlı yürüdüm.
c) Hızlı yürüdüm fakat otobüsü yetiştim.
d) Otobüsü yetişemedim çünkü hızlı yürüdüm.
Cevap: B
Çözüm: Verilen cümlede "hızlı yürümek" neden, "otobüsü yetişmek" sonuçtur. B seçeneğinde de "hızlı yürümek" neden olarak, "otobüsü yetişmek" sonuç olarak aynı mantıkla verilmiştir.