Kur'an-ı Kerim'i doğru ve güzel okumak için uymamız gereken bazı kurallar vardır. Bu kurallara tecvit kuralları denir. İzhar, İhfa ve İklap da bu kurallardan bazılarıdır. Hepsi, "tenvin" veya "nun-i sakin"den sonra gelen harflere nasıl davranacağımızı gösterir.
Tenvin: Bir kelimenin sonunda iki üstün (ً), iki esre (ٍ) veya iki ötre (ٌ) işaretine denir. Aslında sondaki bir "n" sesidir.
Nun-i sakin (نْ): Cezimli (üzerinde cezim işareti olan) "nun" harfidir. Harekesizdir.
İzhar, "açığa çıkarma, belirtme" demektir. Kural şudur:
Tenvin veya nun-i sakin'den (نْ) sonra boğaz harfleri gelirse İzhar olur. Okurken "n" sesini hiç tutmadan, olduğu gibi, açıkça okuruz. Burnumuzdan da ses gelmez (ğunneme yapılmaz).
Boğaz harfleri 6 tanedir: ء - ه - ع - ح - غ - خ
Bu harfleri şu cümleyle hatırlayabiliriz: "Heze amûın hâligun" (هذا عامٌ خالقٌ)
Örnekler:
İhfa, "gizleme" demektir. Kural şudur:
Tenvin veya nun-i sakin'den (نْ) sonra aşağıdaki 15 harften biri gelirse İhfa olur. Okurken "n" sesi tam olarak söylenmez, dil üst damağa hafifçe yapışarak gizli bir "n" sesi çıkarırız ve bu sırada burundan bir ses gelir (ğunne yapılır).
İhfa harfleri 15 tanedir: ت، ث، ج، د، ذ، ز، س، ش، ص، ض، ط، ظ، ف، ق، ك
Bu harfleri şu cümlelerle hatırlayabiliriz: "صِفْ ذَا ثَنَا جُودَ شَخْصٍ قَدْ سَمَا - كَرَمْ ضَعْ ظَالِمْ زِدْ تُقَى فَطُوبَى"
Örnekler:
İklab, "çevirme, döndürme" demektir. Kuralı en kolay olanıdır:
Tenvin veya nun-i sakin'den (نْ) sonra sadece "ب (be)" harfi gelirse İklab olur. Okurken "n" sesi "m" sesine dönüşür ve bu sırada burundan ses gelir (ğunne yapılır).
Örnekler:
Soru 1: Aşağıdaki kelimelerin hangisinde izhar (açık okuma) kuralı uygulanır?
a) مِنْ طِينٍ
b) مِنْ لَدُنْ
c) مِنْ قَبْلِ
d) مِنْ نُورٍ
Cevap: a) مِنْ طِينٍ
Çözüm: İzhar, "tenvin" veya "sakin nun"dan sonra boğaz harflerinden (ء، ه، ع، ح، غ، خ) biri gelirse uygulanır. "مِنْ طِينٍ" ifadesinde "sakin nun"dan sonra boğaz harflerinden "ط" gelmiştir ve açıkça okunur.
Soru 2: "مِنْ بَعْدِ" kelimesi okunurken aşağıdaki tecvit kurallarından hangisi uygulanır?
a) İzhar
b) İhfa
c) İklap
d) İdgam
Cevap: b) İhfa
Çözüm: "مِنْ بَعْدِ" ifadesinde, "sakin nun"dan (نْ) sonra "ب" harfi gelmiştir. "ب" harfi, ihfa harflerinden biridir. Bu durumda ihfa (gizleme) kuralı uygulanır ve nun sesi genizden getirilerek gizlenir.
Soru 3: Hocası, Ayşe'den "مِنْ مَاءٍ" kelimesini okumasını istemiş ve bu okunuşta "iklap" kuralının geçerli olduğunu söylemiştir. Ayşe bu kelimeyi nasıl okumalıdır?
a) "Min mâin" şeklinde, "nun" ve "mim"i ayrı ayrı vurgulayarak
b) "Mim mâin" şeklinde, "nun" sesini tamamen "mim"e dönüştürerek
c) "Min mâin" şeklinde, "nun" sesini gizleyerek
d) "Mim mâin" şeklinde, "nun" sesini "mim"e çevirip genizden getirerek
Cevap: d) "Mim mâin" şeklinde, "nun" sesini "mim"e çevirip genizden getirerek
Çözüm: İklap kuralı, "sakin nun" veya "tenvin"den sonra "ب" harfi geldiğinde uygulanır. Okunuşta "nun" sesi, dudak harfi olan "م" (mim) sesine dönüşür ve bu ses genizden getirilerek (ğunneli) okunur. Doğru okunuş "mim mâin" şeklindedir.
Soru 4: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem ihfa hem de iklap kuralına örnek bir okunuş birlikte bulunur?
a) أَنْعَمْتَ
b) مِنْ ثُمَّ
c) صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ
d) مِنْ بَعْدِ وَ مِنْ مَالٍ
Cevap: d) مِنْ بَعْدِ وَ مِنْ مَالٍ
Çözüm: "مِنْ بَعْدِ" ifadesinde "nun"dan sonra "ب" harfi geldiği için İHFA kuralı uygulanır. "وَمِنْ مَالٍ" ifadesinde ise "nun"dan sonra "م" harfi geldiği için dudak ihfası (ihfa-i şefevi) denilen ve ihfaya benzeyen ancak tam aynı olmayan bir okunuş uygulanır. Seçeneklerde iklap için uygun bir örnek ("ب" harfi) yoktur, bu nedenle en kapsamlı örnek bu şıktır. İklap sadece "ب" harfi için geçerlidir.
