Noktalama işaretleri, yazılarımızı daha anlaşılır ve düzenli hale getirmek için kullandığımız işaretlerdir. Duygu ve düşüncelerimizi doğru bir şekilde ifade etmemize yardımcı olurlar. Şimdi en sık kullanılan üç noktalama işaretini öğrenelim.
Nokta, bir cümlenin bittiğini gösteren işarettir. Ayrıca bazı kısaltmaların sonuna da konur.
Virgül, cümle içinde benzer ögeleri ayırmak veya soluk almak için kullanılır. Anlam karışıklığını önler.
İki nokta, bir cümlenin sonunda açıklama yapılacaksa, liste verilecekse veya bir kişinin konuşması aktarılacaksa kullanılır.
Unutma: Noktalama işaretleri yazım kurallarının temelidir. Onları doğru kullanmak, yazdıklarımızın daha anlaşılır ve etkili olmasını sağlar.
Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nokta (.) yanlış kullanılmıştır?
a) Dr. Ahmet Bey yarın gelecek.
b) Saat 14.30'da buluşalım.
c) Marketten ekmek, süt, yumurta. aldım.
d) İstanbul, Türkiye'nin en kalabalık şehridir.
Cevap: c) Marketten ekmek, süt, yumurta. aldım.
Çözüm: Nokta, cümlenin sonuna konur. "aldım" fiiliyle devam eden bir cümlede "yumurta"dan sonra nokta kullanılmaz, virgül kullanılması gerekir.
Soru 2: "Annem( ) marketten domates( ) salatalık( ) biber ve patlıcan aldı( )" cümlesinde parantezle belirtilen yerlere sırasıyla hangi noktalama işaretleri getirilmelidir?
a) ( , ) ( , ) ( , ) ( . )
b) ( , ) ( , ) ( , ) ( : )
c) ( : ) ( , ) ( , ) ( . )
d) ( , ) ( , ) ( - ) ( . )
Cevap: a) ( , ) ( , ) ( , ) ( . )
Çözüm: Eş görevli sözcükleri (sebze isimlerini) ayırmak için virgül kullanılır. Cümlenin sonuna ise nokta konur. "ve" bağlacından önce virgül kullanılmaz.
Soru 3: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde iki nokta (:) doğru kullanılmamıştır?
a) İhtiyacım olan malzemeler: defter, kalem ve silgi.
b) Öğretmen: "Yarın sınav olacaksınız," dedi.
c) Toplantıda: herkes fikrini söyledi.
d) Atasözü: "Damlaya damlaya göl olur."
Cevap: c) Toplantıda: herkes fikrini söyledi.
Çözüm: İki nokta, açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur. "Toplantıda" sözcüğü bir açıklama yapılacak bir ifade değildir, bu nedenle iki nokta kullanımı gereksiz ve yanlıştır.
Soru 4: "Kitap okumanın birçok faydası vardır ( ) kelime dağarcığını geliştirir ( ) hayal gücünü zenginleştirir ( )" cümlesinde parantezle belirtilen yerlere sırasıyla hangi noktalama işaretleri getirilmelidir?
a) ( : ) ( , ) ( . )
b) ( , ) ( , ) ( ... )
c) ( . ) ( ; ) ( . )
d) ( ; ) ( , ) ( , )
Cevap: a) ( : ) ( , ) ( . )
Çözüm: İlk boşluğa, "faydaları" sıralanacağı için iki nokta konur. Faydalar sıralanırken virgül kullanılır. Cümlenin sonuna ise nokta konur.