Ayastefanos Antlaşması Neden Yürürlüğe Girmedi?

Question

Ayastefanos Antlaşması'nın neden uygulanmadığını anlamakta zorlanıyorum. Diğer devletlerin itiraz ettiğini biliyorum ama tam olarak hangi sebeplerle geçersiz sayıldı? Özellikle İngiltere ve Avusturya-Macaristan'ın bu antlaşmaya neden karşı çıktığını merak ediyorum.

Answer 1

# 📜 Ayastefanos Antlaşması Neden Yürürlüğe Girmedi? – Tarihi Bir Kırılma Noktası

🌍 Giriş: 93 Harbi’nin Ardından İmzalanan Barış

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi), Osmanlı İmparatorluğu için ağır bir yenilgiyle sonuçlanmıştı. Rus orduları Yeşilköy’e (o dönemki adıyla Ayastefanos) kadar gelmiş, Osmanlı devleti ateşkes istemek zorunda kalmıştı. 3 Mart 1878’de imzalanan Ayastefanos Antlaşması, Osmanlı’ya çok ağır şartlar dayatıyordu. Ancak bu antlaşma hiçbir zaman yürürlüğe girmedi. Peki neden?

⚔️ Antlaşmanın Getirdiği Radikal Değişiklikler

Ayastefanos, Osmanlı’yı adeta bir Rus himayesi altına sokuyor ve Balkanlar’ın siyasi haritasını baştan aşağı değiştiriyordu:

• 🚩 Büyük Bulgaristan Prensliği: Osmanlı’ya bağlı özerk bir prenslik kurulacak, Ege Denizi’ne kadar uzanacaktı.
• 🏛️ Sırbistan, Karadağ ve Romanya’nın bağımsızlığı tanınacak ve toprakları genişletilecekti.
• ⚓ Boğazlar: Rusya’ya ve müttefiklerine boğazlardan geçiş hakkı verilecekti.
• 💰 Savaş Tazminatı: Osmanlı, Rusya’ya ağır bir savaş tazminatı ödeyecekti.
• 🛡️ Ermeni ve Rum Islahatı: Doğu Anadolu’da Ermeniler, Girit’te Rumlar lehine ıslahat yapılacaktı.

Bu şartlar, Rusya’nın Balkanlar ve Doğu Akdeniz’deki nüfuzunu büyük ölçüde artırıyordu.

🌐 Büyük Güçlerin Tepkisi: “Avrupa Dengesi” Bozuluyor

Antlaşmanın yürürlüğe girmemesinin asıl nedeni, diğer Büyük Güçlerin (özellikle İngiltere ve Avusturya-Macaristan) şiddetli itirazlarıydı.

🇬🇧 İngiltere’nin Endişeleri

• 🔴 Rusya’nın Akdeniz’e inmesi ve İngiltere’nin Hindistan yolunun tehdit altına girmesi kabul edilemezdi.
• 🚢 Büyük Bulgaristan, Rusya’nın Ege’de bir üs kurması anlamına geliyordu.
• 🛡️ İngiliz donanması, Rusya’ya gözdağı vermek için İstanbul önlerine gönderildi.

🇦🇹 Avusturya-Macaristan’ın Tepkisi

• 🗺️ Balkanlar’da Rus yanlısı büyük bir devletin oluşması, Avusturya’nın bölgedeki etki alanını ve ticari çıkarlarını yok ediyordu.
• ⚖️ Berlin Kongresi fikrini en çok destekleyen devlet oldu.

🕊️ Çözüm: Berlin Kongresi (13 Temmuz 1878)

İngiltere ve Avusturya’nın baskısıyla, antlaşmanın şartları uluslararası bir kongrede yeniden görüşülmek üzere askıya alındı. Berlin Kongresi toplandı ve Ayastefanos’un yerine Berlin Antlaşması imzalandı.

📉 Berlin’de Neler Değişti?

• ➗ Büyük Bulgaristan üçe bölündü: Bulgar Prensliği (Osmanlı’ya bağlı), Doğu Rumeli (özerk) ve Makedonya (Osmanlı’ya geri verildi).
• 📍 Bosna-Hersek, Avusturya-Macaristan’a bırakıldı.
• 🏝️ Kıbrıs, İngiltere’ye üs olarak verildi.
• ⚖️ Rusya’nın kazanımları büyük ölçüde kısıtlandı, Osmanlı’nın kayıpları hafifletildi.

💎 Sonuç ve Tarihsel Önemi

Ayastefanos Antlaşması’nın yürürlüğe girmemesi, 19. yüzyıl diplomasisinin klasik bir örneğidir. Tek bir gücün (Rusya) kendi başına dayattığı düzen, diğer büyük güçler tarafından “Avrupa Uyumu” ilkesine aykırı bulunmuş ve dengeler yeniden kurulmuştur. Osmanlı için bu durum, kayıpları hafifletse de, artık toprak bütünlüğünün tamamen Avrupa’nın insafına kaldığını göstermiştir. Berlin Antlaşması, Balkanlar’daki etnik gerilimi artırmış ve I. Dünya Savaşı’na giden yolda önemli bir kilometre taşı olmuştur.

Dolayısıyla, Ayastefanos Antlaşması’nın kaderi, sadece Osmanlı-Rus ilişkilerini değil, tüm bir uluslararası sistemin işleyişini anlamamızı sağlayan kritik bir tarihsel olgudur.