Coğrafyanın Tanımı
Coğrafya, yeryüzünün fiziksel özelliklerini, insan topluluklarını ve bu ikisi arasındaki karşılıklı ilişkileri inceleyen bir bilim dalıdır. Kelime kökeni olarak Yunanca "geo" (yer) ve "graphein" (yazmak, betimlemek) sözcüklerinden gelir. Temel amacı, dünyamızı ve üzerinde gerçekleşen olayları anlamak, açıklamak ve bu olayların dağılışını incelemektir.
Coğrafyanın İncelediği Başlıca Konular
Coğrafya, geniş bir inceleme alanına sahiptir ve genellikle iki ana dal altında toplanır:
1. Fiziki Coğrafya
Doğal çevreyi ve onu oluşturan unsurları inceler. İnsan etkisinden bağımsız doğal sistemleri anlamaya çalışır. Fiziki coğrafyanın alt dalları şunlardır:
- Jeomorfoloji: Yeryüzü şekillerini (dağ, ova, plato, vadi vb.) oluşum süreçleriyle birlikte inceler.
- Klimatoloji: İklim tiplerini, iklim elemanlarını (sıcaklık, yağış, basınç, rüzgar) ve iklimin yeryüzüne etkilerini araştırır.
- Hidrografya: Okyanusları, denizleri, gölleri ve akarsuları inceler. Yeraltı ve yerüstü sularının dağılımını ve özelliklerini konu edinir.
- Biyocoğrafya: Bitki ve hayvan topluluklarının dünya üzerindeki dağılışını ve bu dağılışı etkileyen faktörleri araştırır.
2. Beşeri ve Ekonomik Coğrafya
İnsan faaliyetlerini ve bu faaliyetlerin mekânla olan ilişkisini inceler. Başlıca alt dalları şunlardır:
- Nüfus Coğrafyası: Nüfusun dağılışını, yoğunluğunu, göçleri ve nüfusun yapısal özelliklerini inceler.
- Yerleşme Coğrafyası: Kır ve kent yerleşmelerinin kuruluş yerlerini, gelişimlerini ve dağılışlarını araştırır.
- Tarım Coğrafyası: Tarımsal faaliyetlerin türlerini, dağılışını ve bu dağılışı etkileyen faktörleri inceler.
- Sanayi Coğrafyası: Sanayi tesislerinin yer seçimini, sanayinin gelişimini ve dünya üzerindeki dağılışını konu edinir.
- Turizm Coğrafyası: Turizm faaliyetlerinin mekansal dağılışını ve turizmin çevreyle olan ilişkisini inceler.
Coğrafyanın Temel Prensipleri
Coğrafi araştırmalar genellikle dört temel prensip etrafında şekillenir:
- Dağılış Prensibi: Coğrafi olayların yeryüzündeki yayılışını inceler. "Nerede?" sorusuna cevap arar.
- Bağlantı Prensibi: Bir yerdeki coğrafi olayların, başka yerlerdeki olaylarla olan ilişkisini araştırır. Hiçbir olay tek başına incelenmez.
- Sebep-Sonuç Prensibi: Coğrafi olayların nedenlerini ve bu olayların yol açtığı sonuçları açıklar. "Neden?" sorusuna cevap verir.
- Değişim ve Süreklilik Prensibi: Coğrafi ortamın ve olayların zaman içindeki değişimini inceler.
Sonuç olarak, coğrafya sadece dağların, nehirlerin ve ülkelerin isimlerini öğrenmek değil, dünyamızı bir bütün olarak anlamaya çalışan, doğa ve insan arasındaki karmaşık ilişkileri çözümleyen disiplinler arası bir bilimdir.
