Kategorik Veri (Nitel Veri)
Kategorik veri, nesneleri veya bireyleri belirli gruplara veya kategorilere ayıran veri türüdür. Bu veriler genellikle sözcükler veya etiketlerle ifade edilir ve sayısal bir değer taşımazlar. Temel amacı sınıflandırmaktır.
Özellikleri:
- Gruplar veya Kategoriler: Veriler birbirinden ayrık (kesikli) gruplardan oluşur.
- Sayılamaz, Sınıflandırılır: Bu veriler üzerinde toplama, çarpma gibi matematiksel işlemler yapılamaz.
- Örnekler:
- Bir sınıftaki öğrencilerin göz rengi (mavi, yeşil, kahverengi)
- Bir şirketin müşterilerinin memnuniyet durumu (Memnun, Nötr, Memnun Değil)
- Medeni durum (Evli, Bekar, Dul)
- Doğum yeri (İstanbul, Ankara, İzmir)
Kategorik verinin iki alt türü vardır:
- Nominal (Adlandırılmış) Veri: Kategoriler arasında doğal bir sıralama yoktur. Örneğin, cinsiyet (Kadın/Erkek) veya marka isimleri.
- Ordinal (Sıralı) Veri: Kategoriler belirli bir sıraya sahiptir. Örneğin, eğitim seviyesi (İlkokul < Ortaokul < Lisans < Yüksek Lisans) veya müşteri puanlaması (1 - Çok Kötü, 5 - Çok İyi).
Nicel Veri (Sayısal Veri)
Nicel veri, sayısal değerlerle ifade edilen ve ölçülebilen veri türüdür. Bu veriler üzerinde matematiksel işlemler (toplama, ortalama alma gibi) yapılabilir.
Özellikleri:
- Sayısal Değerler: Veriler rakamlarla temsil edilir.
- Ölçülebilir: Bu veriler birimlerle (kg, cm, TL, adet) ifade edilir.
- Matematiksel İşlemler: Üzerinde hesaplama yapılabilir.
- Örnekler:
- Bir sınıftaki öğrencilerin boy uzunlukları (165 cm, 172 cm, 158 cm)
- Bir mağazada günlük satılan ürün miktarı (150 adet, 89 adet)
- Bir kişinin aylık geliri (7500 TL, 12000 TL)
- Bir sınavdan alınan puanlar (85, 67, 92)
Nicel verinin iki alt türü vardır:
- Sürekli Veri: Belirli bir aralıkta herhangi bir değer alabilir. Ölçüm sonucu elde edilir. Örneğin, ağırlık (\( 68.5 \) kg), sıcaklık (\( 23.7 \) °C) veya zaman (\( 15.36 \) saniye).
- Kesikli Veri: Yalnızca belirli, ayrık değerler alabilir. Genellikle sayma sonucu elde edilir. Örneğin, bir ailedeki çocuk sayısı (\( 0, 1, 2, 3 \)), bir sınıftaki sandalye sayısı (\( 25 \)) veya bir zar atıldığında gelen sayı (\( 1, 2, 3, 4, 5, 6 \)).
Ana Farkların Özeti
Aşağıdaki tablo, iki veri türü arasındaki temel farkları özetlemektedir:
- Temsil: Kategorik veri kelimeler veya etiketlerle, nicel veri ise sayılarla temsil edilir.
- İşlem: Kategorik veri sınıflandırılır ve gruplanır, nicel veri ise ölçülür ve sayılır.
- Matematiksel İşlemler: Kategorik veri üzerinde anlamlı matematiksel işlemler yapılamaz (sadece frekans sayılabilir). Nicel veri üzerinde ise toplama, ortalama alma gibi işlemler yapılabilir.
- Merkezi Eğilim Ölçüsü: Kategorik veri için mod (en sık tekrarlanan kategori) kullanılır. Nicel veri için ise ortalama (mean), medyan ve mod kullanılabilir.
- Soru Türü: Kategorik veri "Nasıl?" veya "Hangi kategori?" sorularına cevap verir. Nicel veri ise "Ne kadar?" veya "Kaç tane?" sorularına cevap verir.
