Mayoz bölünme çıkmış sorular LGS

Question

LGS'de mayoz bölünmeyle ilgili soruları çözerken bazı noktalar kafamı karıştırıyor. Özellikle mitoz bölünmeyle farklarını ve kromozom sayısındaki değişimi soran sorularda hata yapıyorum. Bu konuyla ilgili çıkmış soruları inceleyerek nasıl sorular geldiğini anlamaya çalışıyorum.

Answer 1

Mayoz Bölünme Nedir?

Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlılarda görülen ve kromozom sayısını yarıya indiren özel bir hücre bölünmesidir. Bu bölünme sonucunda kromozom sayısı 2n'den n'e düşer ve genetik çeşitlilik sağlanır.

Mayoz Bölünmenin Temel Özellikleri

• Eşey ana hücrelerinde (sperm ve yumurta ana hücreleri) gerçekleşir.
• Bir hücreden dört yeni hücre oluşur.
• Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadardır.
• Mayoz sırasında parça değişimi (crossing-over) ve bağımsız dağılım olayları gerçekleşerek kalıtsal çeşitlilik sağlanır.
• Mayoz I ve Mayoz II olmak üzere iki aşamada tamamlanır.

Mayoz I ve Mayoz II Karşılaştırması

• Mayoz I: Homolog kromozomlar ayrılır. Kromozom sayısı yarıya iner. Parça değişimi bu evrede gerçekleşir.
• Mayoz II: Kardeş kromatitler ayrılır. Mitoz bölünmeye benzer. Kromozom sayısı değişmez.

LGS'de Çıkmış Soru Tipleri ve Çözüm İpuçları

1. Kromozom Sayısı Değişimi Soruları

Örnek Soru Tipi: "Kromozom sayısı 2n=46 olan bir hücre mayoz bölünme geçirirse, oluşan hücrelerin kromozom sayısı ne olur?"

Çözüm: Mayoz bölünmede kromozom sayısı yarıya indiği için cevap n=23 olacaktır. Bu tür sorularda başlangıç kromozom sayısını 2'ye bölmek yeterlidir.

2. Mayoz-Mitoz Karşılaştırma Soruları

Örnek Soru Tipi: "Aşağıdaki olaylardan hangisi mayoz bölünmeye özgüdür?"

Çözüm İpucu: Şu özellikler sadece mayozda görülür:

• Parça değişimi (crossing-over)
• Homolog kromozomların ayrılması
• Kromozom sayısının yarıya inmesi
• Dört hücre oluşması

3. Genetik Çeşitlilik Soruları

Örnek Soru Tipi: "Mayoz bölünmede genetik çeşitlilik nasıl sağlanır?"

Çözüm: Genetik çeşitlilik iki temel olayla sağlanır:

• Parça değişimi (crossing-over): Mayoz I'in profaz I evresinde homolog kromozomlar arasında gerçekleşir.
• Bağımsız dağılım: Mayoz I'in anafaz I evresinde homolog kromozomların rastgele ayrılmasıyla gerçekleşir.

Önemli Uyarılar

• Mayoz bölünme sadece üreme ana hücrelerinde gerçekleşir.
• Mayoz sonucu oluşan hücreler birbirinden farklı genetik yapıdadır.
• Mayoz bölünme eşey hücrelerinin (sperm ve yumurta) oluşumunu sağlar.
• Döllenme olayında sperm ve yumurta birleşince kromozom sayısı tekrar 2n olur.

Formül Hatırlatması

Mayoz bölünmede kromozom sayısı değişimi: \( 2n \rightarrow n \)

Döllenmede kromozom sayısı değişimi: \( n + n = 2n \)

Answer 2

Mayoz Bölünme Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir öğrenci, mayoz bölünme ile ilgili aşağıdaki bilgileri yazmıştır:
I. Kromozom sayısı yarıya iner
II. Vücut hücrelerinde gerçekleşir
III. Dört yeni hücre oluşur
IV. Genetik çeşitlilik sağlanır
Buna göre, öğrencinin mayoz bölünme ile ilgili verdiği bilgilerden hangileri doğrudur?
a) I ve II   b) II ve III   c) I, III ve IV   d) I, II, III ve IV
Cevap: c) I, III ve IV
Çözüm: Mayoz bölünme üreme ana hücrelerinde gerçekleşir, vücut hücrelerinde değil. Bu nedenle II. madde yanlıştır. Diğer maddeler mayoz bölünmenin temel özellikleridir.

Soru 2: Mayoz bölünme sırasında gerçekleşen krossing-over olayı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
a) Kromozom sayısını artırır
b) Tür içi genetik çeşitliliği azaltır
c) Homolog kromozomlar arasında gen alışverişi sağlar
d) Mayoz I'in metafaz evresinde gerçekleşir
Cevap: c) Homolog kromozomlar arasında gen alışverişi sağlar
Çözüm: Krossing-over, mayoz I'in profaz I evresinde homolog kromozomların kromatitleri arasında parça değişimi olup genetik çeşitliliği artırır.

Soru 3: 2n = 46 kromozomlu bir insan hücresinde mayoz bölünme sonucu oluşan yavru hücrelerin kromozom sayısı ve bu hücrelerin genetik yapıları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) 23 kromozomlu, genetik olarak birbirinin aynı 4 hücre
b) 46 kromozomlu, genetik olarak farklı 2 hücre
c) 23 kromozomlu, genetik olarak farklı 4 hücre
d) 46 kromozomlu, genetik olarak birbirinin aynı 4 hücre
Cevap: c) 23 kromozomlu, genetik olarak farklı 4 hücre
Çözüm: Mayoz bölünmede kromozom sayısı yarıya iner (n = 23) ve krossing-over ile homolog kromozomların rastgele dağılımı sonucu genetik olarak farklı 4 hücre oluşur.

Soru 4: Mayoz bölünme ile mitoz bölünme karşılaştırıldığında aşağıdaki özelliklerden hangisi sadece mayoz bölünmeye aittir?
a) DNA eşlenmesi gerçekleşmesi
b) Kromozomların ekvator düzleminde dizilmesi
c) Homolog kromozomların sinapsis yapması
d) Sitoplazma bölünmesi sonucu hücre sayısının artması
Cevap: c) Homolog kromozomların sinapsis yapması
Çözüm: Sinapsis (homolog kromozomların yan yana gelerek çift oluşturması) sadece mayoz bölünmenin profaz I evresinde gerçekleşen bir olaydır.