📜 Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
Saltanatın kaldırılması, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından 1 Kasım 1922 tarihinde alınan tarihi bir karardır. Bu kararla, 600 yıldan fazla bir süredir devam eden Osmanlı saltanatı resmen sona ermiş ve ulusal egemenlik ilkesi temel alınmıştır.
🎯 Nedenleri
- 📍 Milli Mücadele'nin Ruhu: Kurtuluş Savaşı, halkın iradesi ve TBMM tarafından yürütülmüştü. İstanbul Hükümeti'nin Milli Mücadele'ye karşı tutumu ve işgal güçleriyle iş birliği yapması, iki başlı bir yönetim sorunu yaratmıştı.
- 📍 Lozan Barış Görüşmeleri: İtilaf Devletleri, Lozan'a hem Ankara Hükümeti'ni hem de İstanbul Hükümeti'ni davet ederek ikilik yaratmaya çalıştı. Bu durum, TBMM'nin tek ve meşru temsilci olduğu gerçeğiyle bağdaşmıyordu.
- 📍 Ulusal Egemenlik İlkesi: 20 Ocak 1921'de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nda "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" maddesi yer alıyordu. Saltanat, bu ilkeyle çelişen bir monarşi modeliydi.
⚖️ Süreç ve Alınan Karar
Mustafa Kemal Paşa, 1 Kasım 1922'de Meclis'te yaptığı tarihi konuşmada, İstanbul'daki hükümetin Milli Mücadele sırasındaki olumsuz tavrını ve ulusun iradesine aykırı hareket ettiğini vurguladı. Aynı gün kabul edilen kanunla saltanat kaldırıldı.
Kanun maddesi şöyleydi: "Türkiye Büyük Millet Meclisi, hükümetinin, Türkiye halkının tek ve gerçek temsilcisi olduğunu kabul ve İstanbul'daki bir hükümet heyetinin mevcudiyetini reddetmiştir. Saltanat, 16 Mart 1920 tarihinden itibaren sona ermiştir."
📌 Sonuçları
- ✅ Osmanlı Devleti Hukuken Sona Erdi: Saltanatın kaldırılmasıyla, Osmanlı Devleti resmen tarihe karıştı.
- ✅ TBMM'nin Üstünlüğü Kesinleşti: Türkiye'nin tek ve yegâne yönetim merkezi Ankara oldu.
- ✅ Cumhuriyetin Yolu Açıldı: Bu radikal adım, 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet'in ilanı için gerekli zemin hazırladı.
- ✅ Halifelik Makamı Ayrıldı: Saltanat kaldırıldı, ancak halifelik makamı geçici olarak korundu. Osmanlı Hanedanı'ndan Abdülmecid Efendi halife seçildi. (Halifelik, 3 Mart 1924'te kaldırılacaktır.)
- ✅ Lozan'da Tek Temsilci: TBMM, Lozan Barış Konferansı'na tek temsilci olarak katılma hakkı kazandı.
💡 Önemi
Saltanatın kaldırılması, Türk tarihindeki en köklü dönüşümlerden biridir. Bu kararla, çağdaş, laik ve demokratik bir Türk devletinin temelleri atılmış, egemenliğin millete ait olduğu prensibi fiilen ve hukuken tescillenmiştir. 🎉
