🎓 12. sınıf inkılap tarihi 1. dönem 2. yazılı 3. senaryo meb Test 1 - Ders Notu
Bu ders notu, 12. sınıf inkılap tarihi 1. dönem 2. yazılı sınavında karşılaşabileceğin Kurtuluş Savaşı, Lozan Barış Antlaşması, Atatürk İlkeleri ve önemli inkılaplar gibi temel konuları sade bir dille özetlemektedir.
📌 Kurtuluş Savaşı ve Cepheler
Kurtuluş Savaşı, Türk milletinin vatanını işgalden kurtarmak için verdiği bağımsızlık mücadelesidir. Bu savaşta üç ana cephe etkin olmuştur.
- Doğu Cephesi: Ermenilere karşı Kazım Karabekir komutasındaki ordumuz mücadele etti. Gümrü Antlaşması ile bu cephe kapandı ve ilk askeri başarımız kazanıldı.
- Güney Cephesi: Fransız ve Ermeni işgaline karşı Kuva-yi Milliye (halk direnişi) güçleri savaştı. Maraş, Antep, Urfa gibi şehirlerde kahramanlık destanları yazıldı. Fransızlar, Ankara Antlaşması ile çekildi.
- Batı Cephesi: Yunanlılara karşı düzenli ordu savaştı. İnönü Savaşları, Kütahya-Eskişehir Muharebesi, Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz bu cephede yaşandı.
💡 İpucu: Batı Cephesi'ndeki savaşların kronolojik sırasını ve her birinin önemini iyi anlamak, olayların akışını kavramana yardımcı olur.
📌 Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922)
Büyük Taarruz sonrası kazanılan zaferin diplomatik sonucudur. Bu antlaşma ile Kurtuluş Savaşı'nın askeri safhası sona ermiş, diplomatik safhası başlamıştır.
- Türk-Yunan çatışması sona erdi.
- Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar savaş yapılmadan kurtarıldı.
- Osmanlı Devleti hukuken sona erdi (İstanbul'un TBMM'ye bırakılmasıyla).
- İtilaf Devletleri, TBMM Hükümeti'nin varlığını resmen tanıdı.
⚠️ Dikkat: Mudanya bir barış antlaşması değil, ateşkes antlaşmasıdır. Yani savaş durumunu bitirip barış görüşmelerinin önünü açmıştır.
📌 Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)
Yeni Türk Devleti'nin uluslararası alanda bağımsızlığını ve egemenliğini tescilleyen, tapu senedi niteliğindeki önemli bir antlaşmadır.
- Türkiye'nin Kazançları: Kapitülasyonlar kaldırıldı, azınlıklar Türk vatandaşı sayıldı, savaş tazminatı alındı (Karaağaç), Boğazlar Komisyonu kurulsa da Türk egemenliği kabul edildi.
- Çözülemeyen Sorunlar: Musul meselesi (İngiltere ile ikili görüşmelere bırakıldı), Hatay (Fransa ile daha sonra çözüldü).
- Önemi: Yeni Türk Devleti'nin sınırları çizildi, tam bağımsızlık ilkesi pekiştirildi, uluslararası alanda saygınlığı arttı.
💡 İpucu: Lozan'da Türkiye'nin egemenliğini kısıtlayan tüm unsurların (kapitülasyonlar, duyunu umumiye vb.) kaldırılması, tam bağımsızlık ilkesinin en somut göstergesidir.
📌 Atatürk İlkeleri
Atatürk'ün Türk toplumuna yön veren temel düşünce sistemidir. Her ilke, birbirini tamamlar ve modern Türkiye'nin temellerini oluşturur.
- Cumhuriyetçilik: Yönetim biçiminin cumhuriyet olması, egemenliğin millete ait olması. Seçme ve seçilme hakkı, çok partili hayat.
- Milliyetçilik: Ortak vatan, dil, kültür ve tarih bilinciyle birleşmiş bir millet olma. Ulusal bağımsızlık, Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu.
- Halkçılık: Kanun önünde herkesin eşit olması, ayrıcalıkların reddedilmesi, sosyal adalet. Aşar vergisinin kaldırılması, kadınlara seçme ve seçilme hakkı.
- Laiklik: Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması, vicdan ve ibadet özgürlüğü. Halifeliğin kaldırılması, Tevhid-i Tedrisat Kanunu.
- Devletçilik: Ekonomik kalkınmada devletin öncü rol oynaması, özel sektörün yetersiz kaldığı alanlarda yatırımlar yapması. Sümerbank, Etibank, Birinci ve İkinci Beş Yıllık Sanayi Planları.
- İnkılapçılık: Çağdaşlaşma ve yenileşme. Durağanlığa karşı sürekli ilerleme ve değişim. Tüm inkılaplar bu ilke kapsamındadır.
⚠️ Dikkat: Her ilkenin kendine özgü anahtar kelimeleri ve ilgili inkılapları vardır. Örneğin, "eşitlik" halkçılıkla, "ulusal bağımsızlık" milliyetçilikle doğrudan ilişkilidir.
📌 Atatürk İnkılapları (Önemli Örnekler)
Atatürk'ün liderliğinde yapılan köklü değişikliklerdir. Her biri, Türkiye'yi çağdaş medeniyetler seviyesine ulaştırma amacı taşır.
- Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922): Milli egemenlik ilkesinin önündeki en büyük engel kaldırıldı. Cumhuriyetin ilanı için zemin hazırlandı.
- Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923): Türk Devleti'nin yönetim şekli belirlendi, devlet başkanlığı sorunu çözüldü. Cumhuriyetçilik ilkesinin en önemli adımıdır.
- Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924): Laiklik yolunda atılan en büyük adımdır. Ümmetçilik anlayışından ulus devlet anlayışına geçiş hızlandı.
- Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924): Eğitimde birlik sağlandı, tüm okullar Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlandı. Laik ve çağdaş eğitime geçişin temelidir.
- Şapka ve Kıyafet İnkılabı (1925): Toplumsal alanda çağdaşlaşmayı ve dış görünüşte batılılaşmayı hedefledi.
- Medeni Kanun'un Kabulü (1926): Hukuk alanında kadın-erkek eşitliğini sağladı, çok eşliliği ve tek taraflı boşanmayı kaldırdı. Laiklik ve halkçılık ilkeleriyle ilgilidir.
- Harf İnkılabı (1928): Arap alfabesinden Latin alfabesine geçildi. Okuma yazma oranını artırmak ve Batı kültürüyle entegrasyonu kolaylaştırmak amaçlandı.
💡 İpucu: İnkılapların hangi alanda (siyasi, hukuki, eğitim, toplumsal, ekonomik) yapıldığını bilmek, konuyu daha iyi anlamana yardımcı olur. Örneğin, Saltanatın kaldırılması siyasi, Medeni Kanun hukuki bir inkılaptır.
