Soru:
Bir bölgede iki farklı akifer bulunmaktadır:
- Serbest Akifer: Su tablası yüzeyden 20 m aşağıdadır. Geçirimsiz tabakaya kadar olan kalınlık 50 m'dir.
- Basınçlı Akifer: İki geçirimsiz tabaka arasında sıkışmış durumdadır. Akifer kalınlığı 30 m'dir. Bir kuyu açıldığında, suyun yüzeyden 15 m yukarıya fışkırdığı gözlemlenmiştir.
Bu iki akifer türünü, su bulundurma özellikleri, kuyu açıldığında suyun davranışı ve kirlenmeye karşı hassasiyet açısından karşılaştırınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, iki temel akifer türünün kavramsal olarak anlaşılmasını test etmektedir.
- ➡️ Su Bulundurma Özelliği: Serbest (doymamış) akiferde, su tablasının üzerinde bir doymamış bölge (vadöz zon) bulunur. Su sadece doymuş bölgededir. Basınçlı (kapalı) akiferde ise su, iki geçirimsiz tabaka arasında tamamen doymuş haldedir ve her noktada hidrostatik basınç altındadır.
- ➡️ Kuyu Açıldığında Suyun Davranışı: Serbest akiferde bir kuyu açıldığında, su seviyesi kuyu içinde su tablası seviyesine kadar yükselir. Suyu çekmek için pompa kullanmak gerekir. Basınçlı akiferde ise, piezometrik yüzey (akiferdeki suyun sahip olduğu hidrostatik basıncın suyu yükseltebileceği teorik seviye) yer yüzeyinin üzerindeyse, kuyu açıldığında su kendiliğinden yüzeye fışkırarak çıkar. Buna artezyen kuyusu denir. Bu örnekte su 15 m yukarı fışkırdığına göre, piezometrik yüzey yeryüzünden 15 m yüksektedir.
- ➡️ Kirlenmeye Karşı Hassasiyet: Serbest akifer, üzerindeki doymamış zon boyunca sızan yüzey kirleticilerine (tarım ilaçları, atıklar vb.) doğrudan maruz kalır. Bu nedenle kirlenmeye daha hassastır. Basınçlı akifer ise üstteki geçirimsiz tabaka (tül tabakası) sayesinde yüzey kirleticilerinden büyük ölçüde korunmuştur. Ancak, koruyucu tabakanın delindiği noktalardan kirlenme riski vardır.
✅ Sonuç olarak, basınçlı akiferler genellikle daha korunaklı ve daha kaliteli su kaynağı sağlarken, serbest akiferler daha dinamik ancak kirlenmeye açık sistemlerdir.
