Soru:
Lozan Barış Antlaşması'nın (1923) aşağıdaki maddelerinden hangisi, "Türkiye'nin bağımsız ve egemen bir devlet olarak tanınması" ilkesi ile en doğrudan ilişkilidir?
- A) Boğazların yönetimi başkanı Türk olan bir komisyona bırakılacaktır.
- B) Yabancı okulların eğitim sisteminin Türk hükümetince düzenlenmesi kabul edilmiştir.
- C) Türkiye-Irak sınırı, Musul sorununun çözümü için İngiltere ve Türkiye'nin ikili görüşmelerine bırakılmıştır.
- D) Osmanlı borçları, Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılan devletler arasında paylaştırılacaktır.
- E) Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılmıştır.
Çözüm:
💡 Bu soruda, Lozan'da alınan kararların hangisinin "egemenlik ve bağımsızlık" üzerinde en kesin ve doğrudan etki yaptığını bulmamız isteniyor. Her seçeneği ayrı ayrı değerlendirelim.
- ➡️ A Seçeneği (Boğazlar): Boğazların yönetimi uluslararası bir komisyona bırakılmıştır. Bu durum Türkiye'nin egemenlik hakları üzerinde kısıtlama getirdiği için bağımsızlıkla tam uyumlu değildir. (Bu kısıtlama 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile kaldırılmıştır.)
- ➡️ B Seçeneği (Yabancı Okullar): Bu madde, iç işlerimize müdahale edilmesini engelleyen ve eğitim üzerindeki milli egemenliğimizi pekiştiren önemli bir kazanımdır. Egemenlikle doğrudan ilişkilidir.
- ➡️ C Seçeneği (Musul): Musul'un İngiltere'ye bırakılması, Türkiye açısından bir taviz ve egemenlik hakkımızın tam olarak kullanılamadığı bir durumdur.
- ➡️ D Seçeneği (Düyun-u Umumiye): Ekonomik bağımsızlıkla ilgili olup olumlu bir adımdır, ancak süreci uzun vadeli bir yükümlülüktür.
- ➡️ E Seçeneği (Kapitülasyonlar): Kapitülasyonlar, yüzyıllardır Osmanlı Devleti'nin egemenlik haklarını ihlal eden, adli ve ekonomik bağımsızlığını sınırlandıran en önemli unsurlardan biriydi. Lozan'da kesin olarak kaldırılmaları, Türkiye'nin iç ve dış işlerinde tam bağımsız bir devlet olduğunun en somut ve radikal göstergesidir.
✅ Seçeneklerin tümü egemenlikle ilgilidir. Ancak, kapitülasyonların kaldırılması (E), yüzyıllık bir sorunu kökünden çözen ve bağımsızlığın önündeki en büyük engeli kaldıran en doğrudan ve kesin adımdır.
