Soru:
XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde görülen;
- I. Tanzimat Fermanı'nın ilanı,
- II. Islahat Fermanı'nın ilanı,
- III. I. Meşrutiyet'in ilanı
gelişmelerinden hangileri, doğrudan bir dış baskı veya uluslararası konjonktürün etkisiyle gerçekleşmiştir?
Çözüm:
💡 Bu soru, XIX. yüzyıl ıslahatlarının iç dinamiklerle mi yoksa dış baskılarla mı yapıldığını ayırt etmemizi istiyor. Her bir gelişmenin arka planını düşünelim.
- ➡️ I. Tanzimat Fermanı (1839): Temel amacı, azınlıklara ve tüm tebaaya can, mal ve namus güvencesi vererek devletin dağılmasını önlemek ve Avrupa devletlerinin iç işlerine karışmasını engellemektir. Doğrudan bir dış baskı sonucu ilan edilmemiş, daha çok iç ve dış tehditlere karşı önleyici bir nitelik taşımıştır.
- ➡️ II. Islahat Fermanı (1856): Osmanlı Devleti, Kırım Savaşı'nda İngiltere ve Fransa'nın yanında yer almıştı. Savaş sonunda toplanan Paris Konferansı öncesinde, batılı devletlerin Osmanlı'dan azınlık haklarını genişletmesini istemesi üzerine ilan edilmiştir. Bu, doğrudan bir dış baskı örneğidir.
- ➡️ III. I. Meşrutiyet'in İlanı (1876): Jön Türkler ve Yeni Osmanlılar gibi aydınların "hürriyet" talepleri ve Balkanlardaki ayaklanmalar karşısında Avrupa devletlerinin müdahalesini önleme amacı taşır. Hem iç hem de dış sebepler vardır, ancak doğrudan "Paris'te şu madde imzalandı, hemen ilan et" gibi bir durum söz konusu değildir. Dış baskı dolaylıdır.
✅ Bu analize göre, doğrudan dış baskı sonucu ilan edilen tek fermandır. Cevap, sadece II. Islahat Fermanı'dır.
