Soru:
Yapay zekâ (AI) destekli işe alım yazılımları, özgeçmişleri tarayarak en uygun adayları seçmektedir. Ancak, bu yazılımların geçmişteki insan kararlarından öğrenerek cinsiyet veya etnik köken temelinde ayrımcılık yapabildiği tespit edilmiştir. Bu durum, etik açıdan hangi sorunları ortaya çıkarmaktadır? En az iki etik sorunu açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, bilişim teknolojilerinin etik boyutunu, özellikle de yapay zekâ ve adalet kavramları üzerinden sorguluyor.
- ➡️ 1. Adım - Algoritmik Önyargı (Bias) Sorunu: Yapay zekâ modelleri, geçmiş verilerle eğitilir. Eğer geçmiş işe alım süreçleri belirli bir cinsiyet veya etnik gruba karşı önyargılıysa, AI bu önyargıyı öğrenir ve pekıştırır. Bu, "kirli girdi, kirli çıktı" sorunudur ve eşitlik ilkesini ihlal eder.
- ➡️ 2. Adım - Sorumluluk ve Hesap Verebilirlik Sorunu: Kararı bir algoritma verdiğinde, ayrımcılık yapıldığında sorumlu kim olacaktır? Yazılımı geliştiren mi, kullanan şirket mi, yoksa algoritmanın kendisi mi? Bu belirsizlik, hesap verebilirliği zedeler ve mağdur olanların hakkını aramasını zorlaştırır.
- ➡️ 3. Adım - Şeffaflık Eksikliği: Birçok AI sistemi bir "kara kutu" gibi çalışır. Kararın nasıl alındığını anlamak ve temyiz etmek zordur. Bu durum, adil yargılanma hakkına benzeyen bir "adil değerlendirilme hakkını" ihlal eder.
✅ İki temel etik sorun: 1) Geçmiş verilerden beslenen algoritmik önyargı ve ayrımcılık, 2) Karar verme sürecindeki şeffaflık eksikliği ve sorumluluğun belirsizliği.
