Soru:
Necmettin Halil Onan'ın "Bir Yolcuya" şiirinin aşağıdaki dörtlüğünde altı çizili sözcüklerdeki ses olaylarını bulunuz.
"Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın
Bir vatan kalbinin attığı yerdir."
Çözüm:
💡 Ses olaylarını bulmak için kelimelerin köklerine ve ek aldıklarında nasıl değiştiklerine bakarız.
- ➡️ Birinci adım: "devrin" kelimesini inceleyelim. Kelimenin kökü "devir"dir. "-in" iyelik ekini aldığında, sonundaki "r" sesi yumuşayarak "devrin" olmuştur. Bu bir ünsüz yumuşaması (sert sessizlerin yumuşaması) örneğidir. Kök: devir → devr-i-n.
- ➡️ İkinci adım: "vatan" kelimesini inceleyelim. Kelimenin kökü "vatan"dır. Türkçede sert ünsüzlerle (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biten kelimeler ünlü ile başlayan bir ek aldığında, sondaki sert ünsüz yumuşar. "Vatan" kelimesi "n" ile biter, bu kurala uymaz. Burada herhangi bir ses olayı yoktur. Kelime olduğu gibi kalmıştır.
✅ Sonuç: devrin → Ünsüz yumuşaması, vatan → Ses olayı yok.
