Soru:
"Bu konuyu bir güzel anlat bana." cümlesindeki altı çizili fiille, aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili fiil arasında bir anlam olayı (anlam ilişkisi) vardır?
- A) Masanın üzerindeki kitapları topla.
- B) Bu sınavdan iyi bir not beklemiştim.
- C) Biraz para biriktirmek istiyorum.
- D) Sen de bizimle gelmeyi düşün.
Çözüm:
💡 Bu soruda, verilen fiille diğer fiiller arasındaki anlam ilişkisini (eş anlamlılık, zıt anlamlılık gibi) bulmamız isteniyor.
- ➡️ Adım 1: Soru kökündeki "anlat" fiilinin anlamı "açıklamak, bildirmek, izah etmek"tir.
- ➡️ Adım 2: Seçenekleri tek tek inceleyelim:
- A) Topla: "Bir araya getirmek" anlamındadır. "Anlat" ile bir anlam ilişkisi yoktur.
- B) Bekle: "Umut etmek, ümit etmek" anlamındadır. "Anlat" ile bir anlam ilişkisi yoktur.
- C) Biriktir: "Toplamak, yığmak, tasarruf etmek" anlamındadır. "Anlat" ile bir anlam ilişkisi yoktur.
- D) Düşün: "Hesaba katmak, göz önünde bulundurmak" anlamının yanı sıra "tasarla, niyet et" anlamına da gelir. Burada "anlat" fiili ile "düşün" fiili arasında bir anlam ilişkisi yoktur gibi görünür. Ancak soru bir "anlam olayı"ndan bahsediyor. "Anlat" fiili, "açıklamak" anlamına gelirken, "Düşün" fiili de "bir fikir ortaya koymak, zihinde tasarlamak" anlamına gelir. İkisi de zihinsel/bilişsel süreçlerle ilgili fiillerdir ve bu yönüyle bir anlam ilişkisi içindedir. Fakat seçenekler arasında daha belirgin bir ilişki olan "topla" ve "biriktir" fiilleri vardır.
- ➡️ Adım 3: "Topla" (A) ve "biriktir" (C) fiilleri arasında eş anlamlılığa çok yakın, güçlü bir anlam ilişkisi (anlamdaşlık) vardır. Soru kökündeki "anlat" fiili ise bu ilişkinin bir parçası değildir. Soru, "anlat" ile hangi fiil arasında ilişki olduğunu soruyorsa, bu ilişki "düşün" fiili ile zihinsel eylem ortaklığıdır. Ancak klasik soru mantığında, "anlat" ile doğrudan eş/zıt anlam ilişkisi olan bir seçenek yoktur. Bu nedenle sorunun amacı, "anlat" fiilinin hangi fiille aynı anlam olayına (örn. eş anlam) sahip olduğunu değil, hangi iki fiil arasında bir anlam olayı olduğunu görmektir. Cevap, "topla" ve "biriktir" arasındaki eş anlamlılığa işaret eden A ve C seçenekleri değil, "anlat" ile aynı kategoride (zihinsel fiiller) olan "düşün" fiilidir (D seçeneği). Fakat bu haliyle soru tartışmaya açıktır. En net çözüm: "Anlat" ve "Düşün" fiilleri arasında bir anlam olayı yoktur. Doğru cevap, sorunun kurgusuna bağlı olarak değişir. Bu tip bir soruda genellikle "anlat" ile eş anlamlısı olan "açıkla" gibi bir fiil beklenirdi. Seçeneklerde böyle bir fiil olmadığı için, "anlat" ve "düşün" arasında zayıf da olsa bir anlam ilişkisi (her ikisinin de soyut bir zihinsel süreci ifade etmesi) kurulabilir.
✅ Sonuç: En makul cevap, "anlat" ve "düşün" fiillerinin her ikisinin de soyut/zihinsel eylem bildirmesi nedeniyle D seçeneğidir.
