Soru:
"Yeni aldığım kitabın ince bir kapağı var." ve "Çok ince düşünceleri olan biridir." cümlelerinde geçen "ince" sözcüğü için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
- A) Somut anlamdan soyut anlama geçiş olmuştur.
- B) Yakın anlamlı sözcükler kullanılmıştır.
- C) Nicel anlamdan nitel anlama geçiş olmuştur.
- D) Bir sesteşlik (eş seslilik) durumu vardır.
Çözüm:
💡 Bu soruda, bir sözcüğün farklı cümlelerdeki kullanımlarını ve bu kullanımlar arasındaki anlam geçişini analiz etmemiz gerekiyor.
- ➡️ Adım 1: İlk cümledeki "ince" sözcüğü, "kalınlığı az olan" anlamındadır. Bu, ölçülebilir bir özellik olduğu için nicel (somut) anlamdadır.
- ➡️ Adım 2: İkinci cümledeki "ince" sözcüğü ise, "düşüncesi kibar, hassas, anlayışlı" anlamındadır. Bu, ölçülemeyen, bir değer ifade eden bir özellik olduğu için nitel (soyut) anlamdadır.
- ➡️ Adım 3: Seçenekleri inceleyelim:
- A) Somut anlamdan soyut anlama geçiş: Doğru. İlk kullanım somut (nicel), ikinci kullanım soyut (nitel) anlamdadır.
- B) Yakın anlamlı sözcükler: Yanlış. Aynı sözcük kullanılmıştır, farklı anlamları vardır.
- C) Nicel anlamdan nitel anlama geçiş: Doğru. Aslında A seçeneği ile aynı kapıya çıkar. "Nicel" ve "nitel" ifadeleri, "somut" ve "soyut" kavramlarıyla bu bağlamda örtüşmektedir. Ancak edebiyat sorularında genellikle "somut>soyut" geçişi vurgulanır.
- D) Sesteşlik: Yanlış. Sesteşlik, anlamları arasında hiçbir ilişki olmayan sözcükler için kullanılır (örneğin "yüz" sayısı ve "yüz" organı). Oysa "ince" sözcüğünün bu iki anlamı arasında bir anlam genişlemesi/geçişmesi (mecaz) vardır.
✅ Sonuç: En doğru ve kapsayıcı ifade A seçeneğidir. (C seçeneği de teknik olarak doğru sayılabilir ancak edebiyat terminolojisinde somut>soyut geçişi daha yaygın kullanılır).
