Soru:
Tarih öğretmeni Zeynep Hanım, öğrencilerine "Milli Mücadele Dönemi'nde Basın" konulu bir proje ödevi verdi. Öğrencilerden, dönemin gazetelerini dijital arşivlerden tarayarak, belirli bir olayın (örneğin, İzmir'in işgali) farklı gazetelerde nasıl haberleştirildiğini karşılaştırmalı olarak analiz etmelerini istedi. Öğrencilerin dijital gazete arşivlerinde anahtar kelime araması yaparken karşılaşabileceği 2 potansiyel zorluk nedir ve bu zorlukların üstesinden nasıl gelinebilir?
Çözüm:
🔎 Dijital arşivlerde arama yapmak, doğru strateji gerektirir. Karşılaşılabilecek zorluklar ve çözüm önerileri:
- ➡️ Zorluk 1: Osmanlı Türkçesi ve Transkripsiyon Problemi
Dönemin gazeteleri Osmanlı Türkçesi ile basılmıştır. Dijital arşivlerdeki metinler, genellikle transkripte edilmiş (günümüz harflerine çevrilmiş) halleridir. Ancak, transkripsiyonda hatalar olabilir veya farklı transkripsiyon kuralları kullanılmış olabilir.
Çözüm: Öğrenciler, tek bir anahtar kelimeye bağlı kalmamalı, eş anlamlı veya farklı yazılış ihtimalleri olan kelimelerle arama yapmalıdır. Örneğin, "İzmir" kelimesi yanı sıra "İzmir"in o dönemde kullanılan farklı bir transkripsiyonunu da denemelidirler. Ayrıca, arama motorunun "bulanık arama" (fuzzy search) özelliği varsa bu kullanılabilir.
- ➡️ Zorluk 2: Optik Karakter Tanıma (OKT) Hataları
Gazetelerin taranmış görüntülerinden metin çıkarmak için kullanılan OKT yazılımları, eski baskı kalitesi, lekeler veya yıpranmış kağıt nedeniyle hatalı karakter tanıma yapabilir. Örneğin, "mustafa" yerine "muştafa" veya "kuvayi" yerine "kuvayı" yazılması gibi.
Çözüm: Öğrenciler, aradıkları terimi oluşturan harflerin benzerlerinin (örneğin, "s" yerine gelebilecek "ş", "i" yerine "ı") farklı kombinasyonlarını içeren anahtar kelimeler kullanarak arama yapmalıdır. Ayrıca, sadece tam metin aramasına güvenmek yerine, manuel olarak ilgili tarih aralığındaki gazeteleri tarayarak da kontrol etmelidirler.
✅ Sonuç olarak, dijital arşivlerde etkili arama yapmak, esnek düşünmeyi ve arşivin teknik sınırlarını bilmeyi gerektirir.
