Soru:
"O anda geldiği için onu göremedim." cümlesindeki altı çizili sözcükte hangi ek büyük ünlü uyumunu bozmaktadır?
Çözüm:
💡 Sözcüğü eklerine ayırarak ve her ekin kök/ gövde ile ünlü uyumuna bakarak ilerleyelim.
- ➡️ Sözcüğümüz: "gel-di-ğ-i"
- ➡️ Kök: "gel-" → İnce ünlü (e) ile biter.
- ➡️ İlk ek: "-di" (bilinen geçmiş zaman eki). Kök ince ünlülü olduğu için ek de ince ünlülü (-di) şeklini almıştır. (e-i) Uyumlu.
- ➡️ İkinci ek: "-ki" (ilgi eki). Bu ek, büyük ünlü uyumuna uymayan istisna eklerden biridir. Kök/gövde ne olursa olsun daima "-ki" şeklinde kalır. Burada kök+gövde "geldi" ince ünlülüdür, ancak ek kalın ünlülü (ı) bir ek beklenirken "-ki" eki gelmiştir. Bu nedenle uyumu bozan ektir.
- ➡️ Üçüncü ek: "-i" (iyelik eki). "-ki" ekinden sonra geldiği için onun ünlüsüne uyum göstermiştir. "-ki" ince ünlülü olduğu için bu ek de ince ünlülü (-i) şeklini almıştır. (i-i) Uyumludur.
✅ Sonuç: Büyük ünlü uyumunu bozan ek, istisna olan -ki ekidir.
