Soru:
"Sabah erken, evdeki çiçekleri suladım." cümlesinde geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi büyük ünlü uyumu kuralına uymaz?
- A) sabah
- B) erken
- C) evdeki
- D) çiçekleri
Çözüm:
💡 Her bir sözcüğün büyük ünlü uyumuna uyup uymadığını tek tek kontrol edelim. Bir sözcük, kök ve eklerindeki tüm ünlüler kalınlık-incelik yönünden uyumluysa kurala uyar. İstisna bir ek varsa kural bozulur.
- ➡️ A) "sabah" → Sadece kökten oluşuyor. Ünlüler: a, a → Her ikisi de kalın. Uyumlu.
- ➡️ B) "erken" → Sadece kökten oluşuyor. "Erk-en" şeklinde bir türeme yoktur, kök halidir. Ünlüler: e, e → Her ikisi de ince. Uyumlu.
- ➡️ C) "evdeki" → "ev-de-ki" şeklinde ek almıştır. Kök: "ev" → İnce ünlü (e) ile biter. "-de" bulunma durum eki, köke uyumludur (e-e). Ancak "-ki" eki, büyük ünlü uyumuna uymayan istisna eklerdendir. Kalınlık-incelik kuralını bozar. Bu nedenle sözcük uyuma uymaz.
- ➡️ D) "çiçekleri" → "çiçek-ler-i" şeklinde ek almıştır. Kök: "çiçek" → İnce ünlüler (i, e). Ekler: "-ler" (ince), "-i" (ince). Tüm ünlüler incedir. Uyumlu.
✅ Sonuç: Büyük ünlü uyumuna uymayan, içinde istisna "-ki" ekini barındıran C) "evdeki" sözcüğüdür.
