Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yardımcı eylemle kurulan birleşik fiil yanlış yazılmıştır?
- A) Bu konuyu daha fazla uzatmaya gerek yok.
- B) Yeni gelen öğrenci sınıfa hemen ayak uydurdu.
- C) Seni gördüğüme gerçekten çok memnun oldum.
- D) Bütün bu yaşananlar onu çok hasta etti.
Çözüm:
💡 Bu soruda, yardımcı eylemle (etmek, olmak, eylemek, kılmak) kurulan birleşik fiillerin yazımını kontrol edeceğiz. Kural şudur: Birleşik fiili oluşturan sözcüklerden biri veya her ikisi gerçek anlamını yitirmişse bitişik; her ikisi de gerçek anlamını koruyorsa ayrı yazılır.
- ➡️ A seçeneği: "uzatmaya" - Bu sözcükte "uzat-" ana eylemi ve "-ma" isim-fiil eki vardır. "etmek" yardımcı eylemi yoktur. Dolayısıyla bu bir birleşik fiil değildir ve yazımı doğrudur.
- ➡️ B seçeneği: "ayak uydurdu" - "Ayak" ve "uydur-" sözcükleri gerçek anlamlarını yitirip yeni bir anlam (uyum sağlamak) kazandığı için bitişik yazılmalıdır. Doğru yazım "ayak uydurdu" değil, "ayakuydurdu" şeklindedir. Bu seçenek yanlıştır.
- ➡️ C seçeneği: "memnun oldum" - "Memnun" (hoşnut) sözcüğü ve "olmak" eylemi kendi gerçek anlamlarını koruduğu için ayrı yazılır. Yazım doğrudur.
- ➡️ D seçeneği: "hasta etti" - "Hasta" ve "etmek" sözcükleri kendi gerçek anlamlarını koruduğu için (birini hasta durumuna getirmek) ayrı yazılır. Yazım doğrudur.
✅ Yanlış yazılan birleşik fiil B seçeneğinde bulunmaktadır.
