Soru:
Aşağıdaki tabloda bazı birleşik fiiller verilmiştir. Hangisi kesinlikle ayrı yazılması gereken bir kullanıma örnektir?
| Seçenek | Birleşik Fiil | Cümledeki Kullanımı |
|---|
| A | hapsetmek | Suçluyu bir odaya hapsetti. |
| B | kaybolmak | Anahtarlarım nerede kayboldu? |
| C | yol olmak | Bu kar yağışı tüm planlarımıza yol oldu. |
| D | arz etmek | Size bir konuyu arz etmek istiyorum. |
Çözüm:
💡 Bu soruda, her bir seçeneği "gerçek anlam kaybı" kriterine göre değerlendireceğiz. Gerçek anlam korunuyorsa ayrı, korunmuyorsa bitişik yazılır.
- ➡️ A) hapsetmek: "Hapis" (tutuklu) ve "etmek" sözcükleri birleşerek "tutuklamak, bir yere kapatmak" anlamında kalıplaşmıştır. Gerçek anlam kaybı vardır. Bitişik yazılır.
- ➡️ B) kaybolmak: "Kayıp" ve "olmak" sözcükleri birleşerek "yitmek, gözden gizlenmek" anlamında kalıplaşmıştır. Gerçek anlam kaybı vardır. Bitişik yazılır.
- ➡️ C) yol olmak: "Yol" ve "olmak" sözcükleri bu kullanımda "engel olmak, sekte vurmak" anlamında kullanılmıştır. Bu, gerçek anlamından (bir ulaşım yolu) uzaklaşmış, mecaz bir anlamdır. Dolayısıyla kalıplaşmış sayılır ve bitişik yazılması gerekir. ("Yol olmak" değil, "yololmak")
- ➡️ D) arz etmek: "Arz" (sunma) ve "etmek" (yapmak) sözcükleri bu kullanımda kendi gerçek anlamlarını korumuştur. "Sunmak, takdim etmek" anlamındadır. İki ayrı anlamlı sözcük bir araya gelmiştir. Bu nedenle ayrı yazılması gerekir.
✅ Kesinlikle ayrı yazılması gereken kullanım, her iki sözcüğün de gerçek anlamını koruduğu D seçeneğindeki "arz etmek" ifadesidir.
