Soru:
"\( x > 5 \) ise, \( x^2 > 25 \) olur." Bu matematiksel ifadeyi, Türkçe dilbilgisi kuralları çerçevesinde bir şartlı birleşik cümle olarak analiz ediniz. Cümlenin yapısal ögelerini (yan cümle, temel cümle, bağlayıcı ek) gösteriniz.
Çözüm:
💡 Matematikteki "ise" (\( \Rightarrow \)) bağlacı, Türkçedeki "-se/-sa" şart ekinin işlevini görür ve bir koşul ilişkisi kurar.
- ➡️ 1. Adım: Bağlayıcı Ögeyi Belirleme: Cümledeki "ise" kelimesi, şartlı birleşik cümlelerdeki "-se" ekine denk gelmektedir ve iki cümleciği birbirine bağlar.
- ➡️ 2. Adım: Yan Cümleyi (Şart Cümlesi) Bulma: "ise"den önce gelen "\( x > 5 \)" ifadesi, bir koşul belirtir. Bu, yan cümledir. Türkçe bir cümle olarak "x beşten büyükse" şeklinde okunur.
- ➡️ 3. Adım: Temel Cümleyi Bulma: "ise"den sonra gelen "\( x^2 > 25 \) olur" ifadesi, koşul sağlandığında gerçekleşecek olan ana yargıdır, yani temel cümledir.
- ➡️ 4. Adım: İlişkiyi Özetleme: Bu cümledeki mantık şudur: "Eğer \( x > 5 \) koşulu gerçekleşirse, o zaman \( x^2 > 25 \) sonucu kesinlikle gerçekleşir." Temel cümlenin doğruluğu, yan cümlenin doğruluğuna bağlıdır.
✅ Sonuç: Bu matematiksel ifade, "\( x > 5 \) (yan cümle) ise (bağlayıcı), \( x^2 > 25 \) olur (temel cümle)" yapısıyla tipik bir şartlı birleşik cümle örneğidir.
