Soru:
Aşağıdaki Azeri Türkçesi ve Özbek Türkçesi cümlelerini Türkiye Türkçesine çeviriniz ve her biri için şive farklılığının hangi dil bilgisi özelliğinden kaynaklandığını (örn: ek, sözcük, ses) belirtiniz.
- Azeri Türkçesi: "Mən kitabı oxuyuram."
- Özbek Türkçesi: "Men kitob o'qiyapman."
Çözüm:
💡 Çevirileri ve farklılıkların nedenlerini adım adım analiz edelim.
- ➡️ Azeri Türkçesi Cümlesi: "Mən kitabı oxuyuram."
Çeviri: "Ben kitabı okuyorum."
Farklılık Analizi:
- Ses: "Ben" yerine "Mən" denmesi (e sesinin ə'ye dönüşmesi).
- Ek: Şimdiki zaman eki Türkiye Türkçesinde "-yor" iken, Azeri Türkçesinde "-ir" + şahıs ekiyle oluşturulur: "oxu-yur-am" → "oxuyuram". Bu bir çekim eki farkıdır.
- ➡️ Özbek Türkçesi Cümlesi: "Men kitob o'qiyapman."
Çeviri: "Ben kitap okuyorum."
Farklılık Analizi:
- Ses: "kitap" kelimesinin "kitob" olması (a sesinin o'ya dönüşmesi). "okumak" fiilinin "o'qimak" olması (q sesi ve kesme işareti kullanımı).
- Ek: Şimdiki zaman eki "-yap" kullanılır: "o'qi-yap-man". Bu da bir çekim eki farkıdır.
- Sözcük: Belirtme hal eki (-ı/-i) bu cümlede kullanılmamıştır ("kitob").
✅ Sonuç: Her iki şivede de Türkiye Türkçesinden farklı ses kuralları, çekim ekleri ve bazı sözcük yapıları görülmektedir. Bu farklar, aynı dilin farklı kolları olan şivelerin zaman içinde nasıl kendine özgü kurallar geliştirdiğini gösterir.
