Soru:
Gazeller genellikle hangi temalar etrafında yazılır? Aşağıdaki beyitte işlenen temayı belirleyiniz ve gazelin konu bakımından iki genel özelliğini yazınız.
"Gamım pinhan tutardım ben, dedîler yâre kıl rûşen
Desem ol bî-vefâ bilmen inanır mı inanmaz mı"
Çözüm:
🧐 Gazellerin içerik özelliklerini analiz edelim.
- ➡️ İlk Adım - Temayı Belirleme: Beyitte, "Gamımı (acımı, üzüntümü) gizli tutardım, yâre (sevgiliye) açıkla dediler. Ama söylesem o vefasız acaba inanır mı, inanmaz mı?" denmektedir. Burada aşk acısı, sevgilinin vefasızlığı ve çekilen ıstırap ana temadır.
- ➡️ İkinci Adım - Gazelin Konu Özelliklerini Hatırlama: Gazellerin en belirgin konu özellikleri şunlardır:
- 🎭 Aşk Teması: Çoğunlukla beşerî (dünyevi) aşk işlenir. Ancak tasavvufî gazellerde bu aşk, ilahî aşka (Allah sevgisine) dönüşür.
- 🍷 Din Dışı Konular: Aşk, şarap, sevgilinin güzelliği, ayrılık acısı, felekten (kaderden) şikayet gibi din dışı, lirik konular ele alınır.
- 👁️ Öznel ve Duygusal: Şairin iç dünyasını, duygu ve düşüncelerini yansıtır. Lirik bir söyleyiş hakimdir.
- ➡️ Üçüncü Adım - İstenen Özellikleri Seçme: Soruda iki özellik istenmektedir. Yukarıdaki listeden en belirgin olan ikisini seçebiliriz.
✅ Sonuç: Beyitte işlenen tema aşk acısı ve sevgilinin vefasızlığıdır. Gazelin konu bakımından iki genel özelliği: 1) Genellikle aşk, şarap, güzellik ve ayrılık gibi din dışı konuları işler. 2) Lirik bir söyleyişe sahiptir, şairin duygularını içtenlikle ifade eder.
