Soru:
Türk dilinin tarihî gelişim sürecinde, aşağıdaki metin hangi döneme aittir? Metnin dil özelliklerini göz önünde bulundurarak seçiminizi gerekçelendiriniz.
"Bilge Tonyukuk, ben özüm Tabgaç ilinge kılındım. Türk budun Tabgaçka körür erti. Türk budun hanın bulmayın Tabgaçda adrıldı. Hanladı, hanın yana ıçgındı."
Çözüm:
💡 Bu soruyu çözmek için metindeki dil özelliklerini ve tarihî bağlamı analiz etmeliyiz.
- ➡️ İlk Adım - Ses ve Sözcük Özellikleri: Metinde "kılındım" (hizmet ettim), "körür" (görür), "adrıldı" (ayrıldı), "ıçgındı" (içindi/itaat etti) gibi sözcükler bulunur. Bu sözcükler Eski Türkçe dönemine ait özellikler gösterir. Ayrıca /b/ > /v/ değişimi henüz gerçekleşmemiştir ("budun" şeklinde).
- ➡️ İkinci Adım - Tarihî Bağlam: Metinde geçen "Bilge Tonyukuk" ve "Tabgaç" (Çin) ifadeleri, Göktürk Devleti dönemini işaret eder. Bu, bizi Göktürk Yazıtları'na yönlendirir.
- ➡️ Üçüncü Adım - Karakteristik Özellikler: Metin, Tonyukuk Yazıtı'ndan alınmıştır. Cümle yapısı, eklerin kullanımı (-ing, -in, -da) ve söz varlığı, Türk dilinin yazılı ilk dönemi olan Eski Türkçe (Köktürk Türkçesi) döneminin tipik özellikleridir.
✅ Sonuç: Metin, Türk dilinin tarihî gelişim sürecindeki Eski Türkçe Dönemi'ne aittir.
