İstatistiksel Araştırma Süreci Nedir?
İstatistiksel araştırma süreci, bir problemi çözmek veya bir konu hakkında bilimsel ve güvenilir bilgi elde etmek için izlenen sistematik bir yoldur. Bu süreç, rastgele değil, planlı ve adım adım ilerler.
Araştırma Sürecinin Aşamaları
Bir istatistiksel araştırma genellikle aşağıdaki dört temel aşamadan oluşur:
- 1. Problemi Belirleme ve Veri Toplama: Araştırmanın çıkış noktasıdır. "Neyi araştıracağız?" sorusuna cevap aranır. Araştırma sorusu net ve anlaşılır olmalıdır. Ardından bu soruyu cevaplamak için gerekli veriler toplanır. Veriler anket, gözlem, deney gibi yöntemlerle birincil elden; kitaplar, internet, resmi kurumlar gibi kaynaklardan ikincil elden toplanabilir.
- 2. Verilerin Düzenlenmesi ve Grafikle Gösterilmesi: Ham haldeki karmaşık veriler anlamlı hale getirilir. Veriler çetele veya sıklık tablosu gibi tablolarla düzenlenir. Daha sonra bu veriler görselleştirilerek daha kolay yorumlanabilir. Sütun grafiği, çizgi grafiği, daire grafiği ve histogram en sık kullanılan grafik türleridir.
- 3. Verilerin Analizi (Merkezi Eğilim ve Yayılım Ölçüleri): Bu aşamada, toplanan ve düzenlenen verileri özetlemek ve yorumlamak için bazı istatistiksel ölçüler hesaplanır.
- Merkezi Eğilim Ölçüleri: Veri grubunu temsil eden orta değerlerdir.
- Aritmetik Ortalama: Tüm verilerin toplamının, veri sayısına bölünmesiyle bulunur. \( \overline{x} = \frac{x_1 + x_2 + ... + x_n}{n} \)
- Medyan (Ortanca): Veriler küçükten büyüğe sıralandığında tam ortada kalan değerdir.
- Tepe Değer (Mod): Veri grubunda en çok tekrar eden sayıdır.
- Yayılım Ölçüleri: Verilerin ne kadar dağınık olduğunu gösterir.
- Açıklık (Range): En büyük değer ile en küçük değer arasındaki farktır. \( Açıklık = En Büyük Değer - En Küçük Değer \)
- 4. Yorumlama ve Sonuç Çıkarma: Bu, sürecin en önemli aşamasıdır. Hesaplanan ölçüler ve çizilen grafikler yorumlanarak araştırma sorusuna bir cevap oluşturulur. "Bu veriler ne anlama geliyor?" sorusuna cevap verilir ve bir sonuca varılır.
Örnek Senaryo
Problemi Belirleme: "10-F sınıfındaki öğrencilerin günlük ortalama ders çalışma süreleri nedir?"
Veri Toplama: Sınıftaki her öğrenciye bir anket uygulanarak veriler toplanır.
Düzenleme ve Grafikleme: Toplanan süreler bir sıklık tablosuna kaydedilir ve bir sütun grafiği ile gösterilir.
Analiz: Tüm sürelerin ortalaması, ortancası ve tepe değeri hesaplanır. Verilerin dağılımını görmek için açıklık bulunur.
