12 Hayvanlı Türk Takvimi
12 Hayvanlı Türk Takvimi, eski Türklerin kullandığı ve günümüzde hala bazı Türk topluluklarında izleri görülen bir zaman ölçme sistemidir. Bu takvim, adını içindeki 12 hayvandan alır ve her yıl bir hayvanın adıyla anılır.
Genel Özellikleri
- Güneş Esaslıdır: Takvim, Dünya'nın Güneş etrafındaki dolanımını (1 yıl) temel alır. Bir yıl 365 gün 5 saat olarak kabul edilir.
- 12 Yıllık Döngü: Takvim, 12 yıllık bir döngüden oluşur. Her yıl bir hayvan ismiyle anılır ve 12 yılın sonunda döngü başa sarar.
- Aylar ve Mevsimler: Bir yıl, 12 aya bölünmüştür. Her ay bir sayı ile ifade edilir (örneğin, birinci ay, ikinci ay). Ayrıca mevsimler de dört ana gruba ayrılmıştır: İlkbahar, Yaz, Sonbahar, Kış.
- Başlangıç Noktası: Yılbaşı, kış mevsiminin ortasına, yani "Nevruz" olarak da bilinen ve gece ile gündüzün eşit olduğu 21 Mart'a (Gregoryen takvimine göre) denk gelen gün civarındadır.
Takvimdeki Hayvanlar ve Sırası
Takvimdeki hayvanlar ve genel olarak kabul gören sıralaması şu şekildedir. Bu sıra değişmez:
- Sıçgan (Sıçan)
- Ud (Sığır/Öküz)
- Bars (Pars)
- Tavışgan (Tavşan)
- Luu (Ejderha)
- Yılan (Yılan)
- Yunt (At)
- Koy (Koyun)
- Biçin (Maymun)
- Tagaku (Tavuk)
- İt (Köpek)
- Tonguz (Domuz)
Matematiksel Hesaplama
Bir kişinin hangi yılda doğduğunu veya bir yılın hangi hayvana denk geldiğini bulmak için basit bir formül kullanılabilir. Yılı 12'ye böleriz ve kalan sayı hayvanın sırasını verir.
Matematiksel olarak: Yıl ≡ x (mod 12)
Kalan değerlerin karşılık geldiği hayvanlar:
- Kalan 0 ➜ Domuz Yılı
- Kalan 1 ➜ Sıçan Yılı
- Kalan 2 ➜ Sığır Yılı
- Kalan 3 ➜ Pars Yılı
- Kalan 4 ➜ Tavşan Yılı
- Kalan 5 ➜ Ejderha Yılı
- Kalan 6 ➜ Yılan Yılı
- Kalan 7 ➜ At Yılı
- Kalan 8 ➜ Koyun Yılı
- Kalan 9 ➜ Maymun Yılı
- Kalan 10 ➜ Tavuk Yılı
- Kalan 11 ➜ Köpek Yılı
Örnek: 1990 yılını ele alalım. 1990'ı 12'ye böldüğümüzde kalan 10'dur. Bu da 1990 yılının Tavuk Yılı olduğunu gösterir.
Tarihsel ve Kültürel Önemi
- Bu takvim, Türklerin İslamiyet'ten önceki dönemde kullandıkları en yaygın takvim sistemidir.
- Uygur, Moğol ve diğer Orta Asya halkları tarafından da benimsenmiş ve kullanılmıştır.
- Takvimdeki her hayvan yılına, o yılda doğan insanların kişilik özelliklerini etkilediğine inanılan bazı karakteristikler yüklenmiştir. Bu özellik, Çin takvimi ile benzerlik gösterir.
- Takvim, Türklerin astronomi ve matematik bilgisi konusunda ileri bir seviyede olduklarının önemli bir kanıtıdır.
