5N1K, bir hikayeyi veya bir olayı daha iyi anlamamızı sağlayan soru kelimelerinin kısaltmasıdır.
Bu sorulara cevap verdiğimizde, olayla ilgili her şeyi öğrenmiş oluruz.
Bir okuduğunu anlama parçası veya bir hikaye okuduktan sonra, bu soruları kendine sor ve cevaplarını metinde bulmaya çalış.
Küçük Paragraf: "Mert, dün akşam bahçede top oynarken düştü. Annesi koşarak yanına geldi. Mert ağlıyordu çünkü diz acımıştı. Annesi onu teselli etti ve eve götürdü."
Şimdi bu paragrafa 5N1K sorularını soralım:
Etkinlik 1: Aşağıdaki paragrafı oku ve soruları cevapla.
"Zeynep, bu sabah okula giderken yolda minik bir kedi yavrusu gördü. Kediciğin çok üşüdüğünü düşündü. Hemen sırt çantasından bir parça sandviç çıkarıp ona verdi."
Etkinlik 2: Sen de kendi hayatından kısa bir olay yaz. Daha sonra bu olayla ilgili 5N1K sorularını kendin cevapla!
Soru 1: Elif, sabah erkenden kalktı. Gün doğmadan önce kahvaltısını yaptı. Çantasını sırtına aldı ve okulun yolunu tuttu. Elif'in bu kadar erken kalkma nedeni ne olabilir?
a) Akşam erken uyuduğu için uykusu gelmişti.
b) Sabah koşusu yapmak istiyordu.
c) Okula zamanında yetişmek istiyordu.
Cevap: c) Okula zamanında yetişmek istiyordu.
Çözüm: Hikayede Elif'in kahvaltısını yapıp çantasını alarak okulun yolunu tuttuğu belirtiliyor. Bu davranışlar onun okula gitmek için hazırlandığını ve bu nedenle erken kalktığını gösterir.
Soru 2: Ali, parkta oynarken topunu ağacın arkasında kaybetti. Etrafı dikkatlice aradı. Sonunda topunun, komşularının kedisinin yanında durduğunu gördü. Ali topunu nerede buldu?
a) Evinin bahçesinde
b) Ağacın arkasında
c) Komşularının kedisinin yanında
Cevap: c) Komşularının kedisinin yanında
Çözüm: Sorunun cevabı metnin içinde açıkça verilmiştir. "Sonunda topunun, komşularının kedisinin yanında durduğunu gördü" cümlesi, topun bulunduğu yeri direkt olarak belirtmektedir.
Soru 3: Ayşe ve ailesi pazar günü pikniğe gittiler. Babası mangal yaktı, annesi salata hazırladı. Ayşe de top oynayıp şarkı söyledi. Ayşe piknikte ne yaptı?
a) Mangal yaktı ve salata hazırladı.
b) Yemek yedi ve uyudu.
c) Top oynayıp şarkı söyledi.
Cevap: c) Top oynayıp şarkı söyledi.
Çözüm: Metinde her karakterin yaptığı ayrı ayrı belirtilmiştir. Mangal yakmak babasının, salata hazırlamak annesinin, top oynayıp şarkı söylemek ise Ayşe'nin yaptığı aktivite olarak verilmiştir.
Soru 4: Can, dedesine yardım etmek için bahçeye çıktı. Küreği aldı ve çiçekler için toprağı kazmaya başladı. Bir süre sonra terledi ama çiçekleri sulayıp işini bitirdi. Can bahçede ne yaptı?
a) Çiçekleri sulayıp toprağı kazdı.
b) Dedesine yemek hazırladı.
c) Bahçede oyun oynadı.
Cevap: a) Çiçekleri sulayıp toprağı kazdı.
Çözüm: Metinde Can'ın "toprağı kazmaya başladı" ve "çiçekleri sulayıp işini bitirdi" ifadeleri geçmektedir. Bu da onun yaptığı işin ne olduğunu açıkça göstermektedir.
1. 5N1K soruları, bir olayın ______________ anlamamızı sağlar.
2. "Nasıl" sorusu, bir işin ______________ öğrenmek için sorulur.
3. "Ne" sorusu, olaydaki ______________ öğrenmek için sorulur.
4. "Nerede" sorusu, olayın ______________ bulmak için sorulur.
Aşağıdaki 5N1K sorularını, anlamlarıyla eşleştirin.
Aşağıdaki ifadelerin doğru mu (D), yanlış mı (Y) olduğunu belirtin.
1. ( ) "Kim" sorusu, bir eylemi kimin yaptığını sorar.
2. ( ) "Neden" sorusu, bir olayın nerede olduğunu sorar.
3. ( ) "Nasıl" sorusu, bir işin yapılış şeklini öğrenmek için sorulur.
4. ( ) 5N1K soruları, bir metni daha iyi anlamamıza yardımcı olur.
Metin: "Mert, cumartesi sabahı erkenden kalktı. Hava çok güneşliydi. Hemen elma ağacının altındaki bisikletine bindi. Parka gitmek için yola çıktı çünkü arkadaşları onu bekliyordu."
1. Yukarıdaki metne göre "Kim parka gitti?" sorusunu cevaplayınız.
2. Yukarıdaki metne göre "Mert nereye gitti?" sorusunu cevaplayınız.
3. Yukarıdaki metne göre "Mert neden yola çıktı?" sorusunu cevaplayınız.
4. Yukarıdaki metne göre "Mert ne zaman kalktı?" sorusunu cevaplayınız.
1. "Ayşe, dün akşam bahçede top oynadı." cümlesinde "Nerede?" sorusunun cevabı nedir?
a) Ayşe
b) Dün akşam
c) Bahçede
2. "Yağmur yağdığı için şemsiyesini aldı." cümlesinde "Neden?" sorusunun cevabı nedir?
a) Şemsiyesini
b) Yağmur yağdığı için
c) Aldı
3. "Öğretmen, tahtaya bir resim çizdi." cümlesinde "Ne?" sorusunun cevabı nedir?
a) Öğretmen
b) Tahtaya
c) Resim çizdi
Cevaplar:
A.1: detaylarını, A.2: yapılış şeklini, A.3: nesnesini/yapılan şeyi, A.4: yerini
B. 1-B, 2-A, 3-D, 4-F, 5-C, 6-E
C. 1-D, 2-Y, 3-D, 4-D
D.1: Mert, D.2: Parka, D.3: Arkadaşları onu bekliyordu. için, D.4: Cumartesi sabahı
E.1: c, E.2: b, E.3: c