Bazen varlıkları (isimleri) daha iyi anlatabilmek için onların nasıl olduklarını söyleriz. İşte bu sözcüklere niteleme sıfatı ya da ön ad denir.
Niteleme sıfatları, bir varlığın;
Bir ismin önüne gelerek onu niteleyen sözcüğü bulalım:
Kısacası: Bir varlığın özelliğini, rengini, şeklini, durumunu belirten ve ismin önüne gelen sözcüklere niteleme sıfatı denir.
1. Varlıkların rengini, durumunu, şeklini veya sayısını belirten kelimelere ________ denir.
2. "Yuvarlak" kelimesi, bir varlığın ________'ini nitelemektedir.
3. "İki kalem" ifadesindeki "iki" kelimesi, kalemlerin ________'ini belirtir.
Aşağıdaki varlıkları, onları niteleyen uygun kelimelerle eşleştiriniz.
1. ( ) "Hızlı" kelimesi, bir varlığın durumunu belirtebilir.
2. ( ) "Ali" kelimesi bir niteleme kelimesidir.
3. ( ) "Yeşil ağaç" ifadesinde "yeşil" kelimesi ağacın rengini belirtir.
1. "Sıcak çorba" ifadesinde niteleme kelimesi hangisidir ve neyi belirtmektedir?
2. Bir topu nitelendiren iki farklı kelime yazınız.
1. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde niteleme kelimesi vardır?
A) Oyun oynamak
B) Koşan çocuk
C) Kapıyı açtı
D) Eve gitti
2. "Minik kuş" ifadesindeki niteleme kelimesi hangisidir?
A) Minik
B) Kuş
C) Minik kuş
D) Yoktur
Cevaplar:
A.1: niteleme kelimesi, A.2: şekli, A.3: sayısı
B.1-D, B.2-C, B.3-B, B.4-A
C.1: Doğru, C.2: Yanlış, C.3: Doğru
D.1: Sıcak, çorbanın durumunu, D.2: Yuvarlak, renkli (örnek)
E.1: B, E.2: A
Soru 1: Elif, annesiyle pazara gitti. Tezgahtaki kırmızı elmalar, sarı muzlar ve yeşil salatalıklar çok taze görünüyordu. Annesi en büyük karpuzu seçti.
Elif'in annesinin seçtiği karpuzu anlatan "büyük" kelimesi, varlığın hangi özelliğini belirtmektedir?
a) Rengini
b) Şeklini
c) Durumunu
Cevap: c) Durumunu
Çözüm: "Büyük" kelimesi karpuzun boyutunu, yani nasıl olduğunu (durumunu) belirttiği için bir niteleme sıfatıdır.
Soru 2: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, varlığın rengini belirten bir niteleme kelimesi vardır?
a) Hızlı koşan çocuk yoruldu.
b) Uzun boylu ağacın altında oturduk.
c) Beyaz kedi sütünü içti.
Cevap: c) Beyaz kedi sütünü içti.
Çözüm: "Beyaz" kelimesi, kedinin rengini belirten bir niteleme sıfatıdır. Diğer seçeneklerde "hızlı" ve "uzun" ise durum bildirir.
Soru 3: "Yuvarlak masa" ifadesindeki "yuvarlak" kelimesinin görevi nedir?
a) Masanın yapıldığı maddeyi söyler.
b) Masanın sayısını belirtir.
c) Masanın şeklini tarif eder.
Cevap: c) Masanın şeklini tarif eder.
Çözüm: "Yuvarlak" kelimesi, ismin (masa) nasıl bir şekle sahip olduğunu niteleyerek tarif etmektedir. Bu tür kelimelere niteleme sıfatı denir.
Soru 4: Ali, odasında oyun oynuyor. Yumuşak yastığa uzanıp küçük topunu yuvarlıyor. Annesi ona sıcak süt getiriyor.
Bu parçada geçen aşağıdaki kelimelerden hangisi bir varlığın durumunu (nasıl olduğunu) nitelememektedir?
a) yumuşak
b) küçük
c) süt
Cevap: c) süt
Çözüm: "Süt" bir varlığın adıdır (isim). "Yumuşak" yastığın, "küçük" ise topun nasıl olduğunu belirten niteleme sıfatlarıdır.