☀️ 2026 TYT Coğrafya: Enlemin Tarım Ürünleri Dağılımına Etkisi
Enlem, bir yerin Ekvator'a olan uzaklığının açısal olarak ifadesidir ve tarım ürünlerinin dağılımını önemli ölçüde etkiler. Güneş ışınlarının geliş açısı, sıcaklık, yağış ve toprak özellikleri gibi faktörler enleme bağlı olarak değişir. Bu değişiklikler de farklı tarım ürünlerinin yetişme koşullarını belirler.
🌡️ Sıcaklık ve Enlem İlişkisi
Enlem değerleri arttıkça (Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe) güneş ışınlarının geliş açısı küçülür. Bu durum, sıcaklığın düşmesine neden olur. Sıcaklık, bitkilerin büyüme ve gelişme süreçleri için hayati öneme sahiptir.
- 🍉 Tropikal Kuşak (0° - 30° enlemleri): Yüksek sıcaklık ve bol yağış sayesinde muz, kakao, kahve, palmiye gibi sıcak iklim bitkileri yetişir.
- ılıman Kuşak (30° - 60° enlemleri): Dört mevsim belirgin olarak yaşanır. Buğday, arpa, mısır, elma, armut gibi çeşitli tarım ürünleri yetiştirilebilir.
- 🧊 Soğuk Kuşak (60° - 90° enlemleri): Sıcaklık düşüktür ve tarım faaliyetleri sınırlıdır. Genellikle kısa sürede olgunlaşan arpa, yulaf gibi tahıllar ve bazı sebzeler yetiştirilebilir.
🌧️ Yağış ve Enlem İlişkisi
Enlem, yağış miktarını ve rejimini de etkiler. Bazı enlemlerde bol yağış görülürken, bazılarında kuraklık hakimdir.
- 🌴 Ekvatoral Bölge: Yıl boyunca bol yağış alır. Bu durum, su ihtiyacı fazla olan pirinç, şeker kamışı gibi bitkilerin yetişmesi için uygundur.
- 🌵 Dönenceler Civarı: Genellikle kurak iklim görülür. Bu bölgelerde suya dayanıklı olan hurma, zeytin gibi bitkiler yetiştirilir.
- 🌊 Orta Kuşak Karasal İklimleri: İlkbahar yağışları sayesinde buğday, arpa gibi tahıllar yetiştirilir.
⛰️ Toprak Özellikleri ve Enlem İlişkisi
Enlem, toprak oluşum süreçlerini etkileyerek toprak özelliklerini de dolaylı olarak etkiler.
- 🌋 Tropikal Bölgeler: Yüksek sıcaklık ve nem nedeniyle topraklar yıkanmış ve besin maddeleri açısından fakir olabilir. Buna rağmen, bazı özel toprak türlerinde (örneğin volkanik topraklar) verimli tarım yapılabilir.
- 🍂 Ilıman Bölgeler: Humus bakımından zengin topraklar bulunur. Bu topraklar, çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesi için elverişlidir.
🌍 Örnekler
*
Türkiye: Farklı enlemlerde yer alan bölgelerinde farklı tarım ürünleri yetiştirilir. Örneğin, Karadeniz Bölgesi'nde çay ve fındık yetiştirilirken, Akdeniz Bölgesi'nde turunçgiller ve pamuk yetiştirilir.
*
Brezilya: Ekvator'a yakın olduğu için kahve, kakao gibi tropikal ürünlerin önemli bir üreticisidir.
*
Kanada: Kuzey enlemlerde yer aldığı için buğday, arpa gibi soğuğa dayanıklı tahıllar yetiştirilir.
Enlem, tarım ürünlerinin dağılımını etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Ancak, yükselti, denize yakınlık, rüzgarlar gibi diğer coğrafi faktörler de tarım üzerinde etkilidir. Bu faktörlerin bir arada değerlendirilmesi, tarım ürünlerinin dağılımını anlamak için önemlidir.
