6. Sınıf Edat, Bağlaç ve Ünlem Konu Anlatımı

Question

Bu konuyu işlerken edat, bağlaç ve ünlemleri birbirine karıştırmaya başladım. Hangi sözcüğün hangi grupta olduğunu ve cümledeki görevini tam olarak anlayamıyorum. Özellikle "ile, kadar, gibi" gibi sözcüklerin hem edat hem bağlaç olarak kullanılması kafamı karıştırıyor.

Answer 1

Edat (İlgeç)

Edatlar, tek başlarına anlamı olmayan; ancak cümle içinde kelimeler arasında anlam ilişkisi kuran sözcüklerdir. En çok kullanılan edatlar şunlardır:

• İçin: "Amacı, nedenini" belirtir. Senin için bu pastayı yaptım.
• Gibi: "Benzetme" anlamı katar. Buz gibi su içti.
• Kadar: "Karşılaştırma, benzerlik veya ölçü" bildirir. Ben de senin kadar çalışkanım.
• Göre: "Kıyaslama veya görüş bildirme" anlamı vardır. Bana göre bu kitap daha güzel.
• Üzere: "Koşul, amaç veya zaman" anlamı katar. Konuşmak üzere kürsüye çıktı.

Not: Edatlar cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulur ya da değişir.

Bağlaç

Bağlaçlar, cümleleri veya aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlayan kelimelerdir. En sık kullanılan bağlaçlar:

• Ve: Eş görevli sözcükleri bağlar. Kalem ve defter aldım.
• İle (-le, -la): "Birliktelik" anlamı verir ve "ve" anlamında kullanılabilir. Annem ile alışverişe gittik.
• Ama, Fakat: "Karşıtlık, zıtlık" bildirir. Dışarı çıkmak istiyorum ama hava yağmurlu.
• Çünkü: "Neden, sebep" bildirir. Üşüdüm çünkü hırkamı giymemişim.
• Ancak: "Sadece, ama" anlamlarında kullanılır. Bu soruyu ancak sen çözebilirsin.
• Veya, Ya da: "Seçenek, alternatif" sunar. Çay veya kahve içeceğim.

Not: Bağlaçlar cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz ama cümlenin akışı ve bağlantısı kopar.

Ünlem

Ünlemler, sevinç, korku, şaşkınlık, acı, kızgınlık gibi ani ve güçlü duyguları ifade eden; bazen de seslenme bildiren sözcüklerdir.

• Ah, oh, vah: Acıma, üzülme, hayıflanma. Ah, nerede o eski günler!
• Ey, hey: Seslenme. Hey oradaki, buraya gelir misin?
• Aa, eh: Şaşırma, onaylama. Aa, sen miydin!
• Of, uf: Sıkılma, bıkma. Of, çok yoruldum!
• Bravo: Beğenme, takdir etme. Bravo, çok güzel söyledin!

Not: Ünlemler, cümle içinde tek başına kullanılabilir ve genellikle ünlem işareti (!) ile biter.

Nasıl Ayırt Ederiz?

• Edat: Tek başına an

Answer 2

6. Sınıf Edat, Bağlaç ve Ünlem Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "ile" kelimesi bağlaç görevinde kullanılmıştır?
a) Konuklar çiçeklerle karşılandı.
b) Kardeşim ile ben aynı okula gidiyoruz.
c) Misafirler çay ile ağırlandı.
d) Yolculuğa tren ile çıktılar.
Cevap: b) Kardeşim ile ben aynı okula gidiyoruz.
Çözüm: "ile" kelimesi b, c ve d seçeneklerinde "birliktelik, araç" anlamı katmıştır ve edattır. Ancak b seçeneğinde "ile", "ve" anlamına gelerek iki ismi birbirine bağlamıştır. Bu yüzden bağlaç görevindedir.

Soru 2: "Ancak" kelimesi aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı bir görevde kullanılmıştır?
a) Bu ağır çantayı ancak sen taşıyabilirsin.
b) Dışarı çıkmak istiyorum ancak hava çok soğuk.
c) Eve geldim ancak kimse yoktu.
d) Onu aradım ancak telefonuna ulaşamadım.
Cevap: a) Bu ağır çantayı ancak sen taşıyabilirsin.
Çözüm: b, c ve d seçeneklerinde "ancak" kelimesi, cümleleri birbirine bağlayan bir bağlaçtır ve "ama, fakat" anlamındadır. a seçeneğinde ise "sadece, yalnızca" anlamına gelen ve bir ismi nitelediği için edat görevindedir.

Soru 3: "Hey! Oraya dikkat et, düşeceksin!" cümlesinde ünlemin kullanım amacı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Seslenme
b) Şaşırma
c) Sevinme
d) Korku
Cevap: a) Seslenme
Çözüm: Cümlede "Hey!" ünlemi, karşıdaki kişinin dikkatini çekmek ve ona seslenmek amacıyla kullanılmıştır. Uyarı niteliğindedir.