6. Sınıf Tamlamalar (İsim ve Sıfat Tamlaması) Konu Anlatımı

Question

Bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. İsim ve sıfat tamlamalarını birbirine karıştırıyorum. Tamlamaların türlerini ve özelliklerini örneklerle basitçe anlatan bir kaynak arıyorum.

Answer 1

Tamlamalar: İsim ve Sıfat Tamlaması

İki ya da daha fazla sözcüğün bir araya gelerek yeni bir anlam oluşturduğu söz gruplarına tamlamalar denir. İki ana tamlama çeşidini öğreneceğiz: İsim Tamlaması ve Sıfat Tamlaması.

1. İsim Tamlaması

En az iki ismin bir araya gelerek oluşturduğu tamlamalardır. Bir isim tamlamasında dört öge vardır:

• Tamlayan: Tamlananın kime, neye ait olduğunu belirten, iyelik eki almayan sözcüktür. (-ın, -in, -un, -ün; -nın, -nin, -nun, -nün eklerini alır)
• Tamlanan: Ait olma bildiren, iyelik eki alan sözcüktür. (-ı, -i, -u, -ü; -sı, -si, -su, -sü eklerini alır)

Örnekler:

• okul-un bahçe-s-i (Tamlayan: okulun / Tamlanan: bahçesi)
• çiçeğ-in koku-s-u (Tamlayan: çiçeğin / Tamlanan: kokusu)
• kapı-nın kolu-su (Tamlayan: kapının / Tamlanan: kolu)
• Ayşe'nin kalem-i (Tamlayan: Ayşe'nin / Tamlanan: kalemi)

2. Sıfat Tamlaması

Bir ismin önüne gelerek onu renk, durum, sayı, biçim gibi yönlerden niteleyen veya belirten sıfatların oluşturduğu tamlamalardır. Sıfat tamlamalarında iki öge vardır:

• Sıfat (Tamlayan): İsmi niteleyen veya belirten sözcük.
• İsim (Tamlanan): Nitelenen veya belirtilen ad.

Örnekler:

• iki elma (Sıfat: iki / İsim: elma) - Sayı sıfatı
• mavi deniz (Sıfat: mavi / İsim: deniz) - Niteleme sıfatı
• şu ev (Sıfat: şu / İsim: ev) - İşaret sıfatı
• hangi kitap (Sıfat: hangi / İsim: kitap) - Soru sıfatı

İsim ve Sıfat Tamlaması Nasıl Ayırt Edilir?

• İsim tamlamalarında iki isim vardır ve çekim eki (iyelik, tamlama) alırlar.
• Sıfat tamlamalarında ise bir sıfat ve bir isim vardır. Sıfatlar çekim eki almaz.

Karşılaştırmalı Örnek:

• okul bahçesi → "okul" ve "bahçe" iki isim. "bahçe-s-i" iyelik eki almış. (İsim Tamlaması)
• yeşil bahçe → "yeşil" sıfat, "bahçe" isim. Sıfat çekim eki almamış. (Sıfat Tamlaması)

Answer 2

6. Sınıf Tamlamalar Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem isim tamlaması hem de sıfat tamlaması birlikte kullanılmıştır?
a) Eski okul binasının bahçesi genişti.
b) Mavi denizin serin sularına daldı.
c) Çocuğun yeni ayakkabısı kaybolmuş.
d) Annemin lezzetli elmalı pastasını yedik.
Cevap: a) Eski okul binasının bahçesi genişti.
Çözüm: "Eski okul" belirtisiz isim tamlaması, "okul binasının bahçesi" zincirleme isim tamlaması, "eski okul" aynı zamanda bir sıfat tamlamasıdır. Diğer seçeneklerde her iki tamlama türü bir arada bulunmamaktadır.

Soru 2: "Kütüphanenin sessiz ortamında ders çalışmayı severim." cümlesindeki tamlamalar ve türleri için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Belirtili isim tamlaması - Belirtisiz isim tamlaması
b) Zincirleme isim tamlaması - Sıfat tamlaması
c) Sıfat tamlaması - Belirtisiz isim tamlaması
d) Belirtili isim tamlaması - Sıfat tamlaması
Cevap: b) Zincirleme isim tamlaması - Sıfat tamlaması
Çözüm: "Kütüphanenin sessiz ortamı" ifadesi bir zincirleme isim tamlamasıdır (kütüphanenin ortamı). "Sessiz ortam" ifadesi ise bir sıfat tamlamasıdır (sessiz sıfat, ortam isim).

Soru 3: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayanı ile tamlananı yer değiştirmiş bir isim tamlaması vardır?
a) Masmavi denizin üzerinde yelkenliler süzülüyordu.
b) Sınavı kazanmış, gözleri ışıl ışıl yanıyordu.
c) Kitabın kapağı çok renkli ve dikkat çekiciydi.
d) Yolları aydınlatan, şehrin ışıklarıydı.
Cevap: d) Yolları aydınlatan, şehrin ışıklarıydı.
Çözüm: "Şehrin ışıkları" tamlamasında tamlayan (şehrin) ile tamlanan (ışıkları) arasına başka ögeler girmiş ve yer değiştirmiştir. Normal sıralama "şehrin yolları aydınlatan ışıkları" şeklinde olmalıydı.

Soru 4: "Kırmızı kalem" ve "duvarın rengi" tamlamaları sırasıyla hangi seçenekte doğru verilmiştir?
a) İsim tamlaması - Sıfat tamlaması
b) Sıfat tamlaması - Belirtisiz isim tamlaması
c) Belirtisiz isim tamlaması - Belirtili isim tamlaması
d) Sıfat tamlaması - Belirtili isim tamlaması
Cevap: d) Sıfat tamlaması - Belirtili isim tamlaması
Çözüm: "Kırmızı kalem" tamlamasında "kırmızı" bir renk sıfatıdır, "kalem" isim olduğu için bu bir sıfat tamlamasıdır. "Duvarın rengi" tamlamasında ise tamlayan eki (-ın) ve tamlanan eki (-i) kullanıldığı için bu bir belirtili isim tamlamasıdır.