Soru:
Paleografya çalışan bir araştırmacı, 18. yüzyıla ait bir Osmanlı belgesinde "\( \frac{1}{2} \)" (yarım) anlamına gelen bir kısaltma görmüştür. Bu kısaltma, bir rakamın üzerine konmuş küçük, dalgalı bir çizgiden ("~") oluşmaktadır. Bu tür kısaltmaların genel adı nedir ve bu özel işaret hangi kesri ifade eder?
Çözüm:
💡 Bu soru, Osmanlı paleografyasında sıkça karşılaşılan sayısal kısaltmaları ve işaretleri konu almaktadır.
- ➡️ 1. Adım - Kısaltmaların Genel Adı: Osmanlı belgelerinde, özellikle mali kayıtlarda ve arazi tahrir defterlerinde, sayıların ve kesirlerin üzerine konan bu tür kısaltma işaretlerine "Huruf-ı Mukataa" veya daha yaygın ifadeyle "Kesir İşaretleri" denir.
- ➡️ 2. Adım - Özel İşareti Tanımla: Soruda bahsedilen, bir rakamın üzerine gelen küçük, dalgalı "~" işareti, paleografya terminolojisinde belirli bir kesri temsil eder.
- ➡️ 3. Adım - İşaret-Kesir Eşleştirmesi: Bu dalgalı çizgi işareti, Osmanlı belgelerinde standart olarak "yarım" yani \( \frac{1}{2} \) kesrini ifade etmek için kullanılırdı. Örneğin, "5" rakamının üzerine konursa, "5 buçuk" anlamına gelirdi.
✅ Sonuç olarak, bu tür kısaltmalar Huruf-ı Mukataa olarak adlandırılır ve bahsedilen dalgalı işaret (\( \sim \)) kesinlikle \( \frac{1}{2} \) (yarım) anlamına gelmektedir.
