Soru:
E-devlet kapısı üzerinden bir öğrenci, yükseköğretim yurt başvurusu yapacak ve daha sonra başvuru sonucunu öğrenecektir. Bu süreç, bir bilişsel psikoloji terimi olan "karar verme" (decision making) mekanizmaları ile nasıl ilişkilendirilebilir? Süreçteki belirsizlik azaltıcı ve bilişsel yükü hafifletici unsurları açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, e-devletin somut bir uygulamasını, bilişsel psikolojinin karar verme süreçleri bağlamında analiz etmektedir. E-devlet, karar vermeyi hem kolaylaştırır hem de yapılandırır.
- ➡️ Adım 1 - Belirsizliğin Azaltılması: Karar verme teorisine göre, bireyler belirsizlikten kaçınır. Geleneksel yöntemlerde, başvurunun ulaşıp ulaşmadığı, değerlendirme süreci ve nihai sonuç büyük ölçüde belirsizdir. E-devlet ise bu belirsizliği minimize eder:
- Başvuru yapıldığına dair anlık dijital onay verir.
- Başvuru sürecinin her aşaması (değerlendirmede, onaylandı, reddedildi) açıkça takip edilebilir.
- Sonuç, belirli bir tarihte sisteme otomatik olarak yansıtılır.
Bu durum, öğrencinin "Acaba oldu mu?" endişesini büyük ölçüde ortadan kaldırarak zihinsel rahatlama sağlar.
- ➡️ Adım 2 - Bilişsel Yükün Hafifletilmesi: Bilişsel yük teorisi, zihinsel kaynakların sınırlı olduğunu savunur. Geleneksel başvuruda öğrenci, hangi belgeleri nereye, nasıl teslim edeceğini araştırmak, fiziksel olarak taşımak ve sıra beklemek gibi çok sayıda zihinsel ve fiziksel efor gerektiren işle uğraşır. E-devlet ise:
- Gerekli bilgileri otomatik olarak (nüfus kaydından) getirir.
- Adım adım yönlendirmeli bir arayüz sunar.
- Belge yükleme gibi standartlaştırılmış işlemler tanımlar.
Bu da öğrencinin zihnini, asıl karar olan "yurt tercihlerini" yapmaya odaklamasına olanak tanır, bilişsel kaynaklarını verimli kullanmasını sağlar.
✅ Sonuç: E-devlet, psikolojik açıdan daha az stresli ve daha verimli bir karar verme ortamı yaratarak, bireyin bilişsel süreçlerini destekler ve rasyonel tercihler yapmasına yardımcı olur.
