Soru:
Islahat Fermanı'nın, Osmanlı toplumundaki Müslüman kesim üzerinde nasıl bir tepkiye yol açtığı söylenebilir? Bu tepkinin sebeplerini, Ferman'ın "Müslüman-gayrimüslim eşitliği" vurgusundan hareketle açıklayınız.
Çözüm:
💡 Reformların toplumsal kabulü, mevcut dengeleri nasıl etkilediğine bağlıdır. Islahat Fermanı, geleneksel olarak yöneten Müslüman kesimin konumunu değiştirdi.
- ➡️ Statü Kaybı Hissi: Yüzyıllardır "hakim millet" konumunda olan Müslümanlar, Ferman ile gayrimüslimlerin kendileriyle aynı haklara sahip olmasını bir ayrıcalık kaybı olarak gördüler. Özellikle askere alınmama karşılığında haraç (cizye) veren gayrimüslimlerin, artık aynı vergileri ödeyip askerlikten de muaf tutulabilmeleri adaletsizlik olarak algılandı.
- ➡️ Dini ve Kültürel Tepki: Ferman'ın Batılı devletlerin baskısıyla hazırlandığının bilinmesi, "İslam devleti" kimliğine aykırı bulunmasına neden oldu. Ulema ve muhafazakar kesimler, bu reformları İslami değerlere bir tehdit olarak yorumladı.
- ➡️ Ekonomik Rekabet: Yabancı ve gayrimüslim tüccarlara tanınan ticari imtiyazlar, Müslüman Türk tüccarların rekabet gücünü zayıflattı. Bu durum, Müslüman kesimde ekonomik bir memnuniyetsizliğe de yol açtı.
✅ Sonuç olarak, Islahat Fermanı, Müslüman kesimde geniş çaplı bir hoşnutsuzluk ve Batı'ya karşı bir güvensizlik yarattı. Bu durum, devletin toplumsal tabanını zayıflatan önemli bir iç dinamik haline geldi.
