Soru:
Bir araştırmacı, "Anadolu Selçuklu Dönemi'nde Konya şehrinin kentsel gelişimi"ni incelemektedir. Bu konuyu araştırırken yazılı kaynakların yanı sıra arkeolojik bulguları ve mimari eserleri de kullanmak istemektedir. Araştırmacının, farklı türdeki bu kaynakları bir arada kullanarak tutarlı bir tarih anlatısı oluşturmak için izlemesi gereken yöntem nedir? Bu yöntemin adımlarını açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu durum, disiplinlerarası bir yaklaşım gerektirir ve "Çok Yönlü Kaynak Taraması" veya "Kombine Yöntem" olarak adlandırılabilir. İşte adımlar:
- ➡️ Yazılı Kaynakları İncele: İlk adım, döneme ait vakayinameler, seyahatnameler, şer'iye sicilleri gibi yazılı belgeleri inceleyerek Konya'nın o dönemdeki idari, sosyal ve ekonomik yapısı hakkında bilgi edinmektir.
- ➡️ Maddi Kültür Kalıntılarını (Arkeoloji/Mimari) İncele: İkinci adım, Konya'daki Selçuklu döneminden kalma mimari eserleri (Alaeddin Camii, Karatay Medresesi, sur kalıntıları) ve arkeolojik kazı bulgularını (seramikler, sikkeler, günlük kullanım eşyaları) incelemektir. Bu kalıntılar, şehrin fiziksel büyüklüğü, ticaret ağları ve yaşam standardı hakkında somut veriler sunar.
- ➡️ Kaynakları Karşılaştır ve Sentezle: Üçüncü adım, yazılı kaynaklardan edinilen bilgiler ile maddi kültür bulgularını karşılaştırmaktır. Örneğin, bir vakayinamede anlatılan bir imar faaliyeti, bir medresenin kitabesi veya planı ile doğrulanabilir.
- ➡️ Tutarsızlıkları Çözümle ve Yorumla: Eğer kaynaklar arasında bir tutarsızlık varsa (örneğin, yazılı kaynak abartılı olabilir), araştırmacı her iki kanıt türünü de eleştirel bir gözle değerlendirerek en makul yorumu yapmalıdır.
✅ Sonuç olarak, araştırmacı yazılı ve maddi kaynakları bir arada kullanarak çok daha zengin, dengeli ve güvenilir bir tarihsel anlatıya ulaşabilir. Bu yöntem, tarihi sadece "yazılanlar" değil, "yapılanlar" üzerinden de okumayı sağlar.
