Soru:
Zaman içinde genişleyen kapitülasyonların, 19. yüzyılda Osmanlı yerli sanayisi ve ekonomisi üzerindeki en önemli iki olumsuz etkisi nedir? Açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, kapitülasyonların uzun vadeli ekonomik sonuçlarını, özellikle de sanayi üzerindeki etkisini anlamamızı gerektirir.
- ➡️ Birinci etki: Yerli Sanayinin Çöküşü. Kapitülasyonlar sayesinde yabancı mallara uygulanan gümrük vergileri çok düşük tutuldu (%3-5 gibi). Bu durum, daha ucuza ve seri üretimle gelen Avrupa mallarının (özellikle tekstil) Osmanlı pazarını istila etmesine yol açtı. Daha pahalıya ve el emeğiyle üretim yapan yerli atölyeler ve loncalar bu rekabete dayanamayarak kapandı.
- ➡️ İkinci etki: Osmanlı Devleti'nin Ekonomik Bağımlılığı / Açık Pazar Haline Gelmesi. Osmanlı toprakları, Avrupa'nın ham madde kaynağı ve bitmiş ürün pazarı haline geldi. Dış ticaret dengesi sürekli açık verdi, altın ve gümüş yurt dışına çıktı. Bu da devletin maliyesini zayıflattı ve dış borçlanmaya yol açtı.
✅ Sonuç olarak, 19. yüzyılda kapitülasyonların en vurucu iki olumsuz etkisi; yerli sanayinin rekabet edemeyerek çökmesi ve ülkenin Avrupa'nın ekonomik bir uydusu haline gelmesidir.
