Soru:
Kapitülasyonların kaldırılma süreci nasıl işlemiştir? Aşağıdaki gelişmeleri kronolojik sıraya koyunuz ve her birinin önemini birer cümleyle açıklayınız:
- Lozan Antlaşması
- I. Dünya Savaşı
- Milli Mücadele'nin başarısı
- Atatürk'ün kapitülasyonları tek taraflı kaldırması
Çözüm:
💡 Bu soru, kapitülasyonların sona eriş sürecindeki kritik dönüm noktalarını ve bunların mantıksal sıralamasını bilmemizi gerektirir.
- ➡️ Kronolojik Sıralama ve Açıklamalar:
- I. Dünya Savaşı: Osmanlı Devleti'nin savaşı kaybetmesi ve İtilaf Devletleri'nin işgali, kapitülasyonları fiilen sonlandırmak için fırsat yarattı.
- Milli Mücadele'nin Başarısı: Ankara Hükümeti, Misak-ı Milli ile kapitülasyonların kaldırılmasını temel hedef olarak belirledi. Kurtuluş Savaşı'nın kazanılması, bu hedefi diplomatik masada talep etme gücünü Türkiye'ye verdi.
- Atatürk'ün Kapitülasyonları Tek Taraflı Kaldırması: Lozan görüşmeleri sırasında kapitülasyonlar konusunda çıkan anlaşmazlık üzerine, İsmet İnönü'ye "Ya kapitülasyonlar kalkacak ya da biz konferanstan çekileceğiz" talimatını vererek Türkiye'nin bu konudaki tavizsiz duruşunu gösterdi. (Bu, Lozan'dan önceki diplomatik bir hamledir).
- Lozan Antlaşması (24 Temmuz 1923): Türkiye'nin bu kararlı tutumu sonucunda, antlaşmanın 28. maddesiyle kapitülasyonların tamamen ve sonsuza dek kaldırıldığı uluslararası alanda tüm devletlerce resmen kabul edildi.
✅ Sonuç olarak, kapitülasyonların kaldırılması, askeri zaferle kazanılan siyasi gücün, diplomatik bir başarıyla taçlandırılmasıyla tamamlanan bir süreçtir.
