Mutlak konum, bir yerin Dünya üzerindeki kesin ve değişmeyen adresidir. Bu adresi, enlem ve boylam gibi coğrafi koordinatlar kullanarak ifade ederiz. Türkiye'nin mutlak konumu şöyledir:
Bu da demek oluyor ki Türkiye;
Göreceli konum ise bir yerin; diğer yerlere (denizlere, kıtalara, ticaret yollarına) göre belirlenen ve zamanla değişebilen konumudur. Türkiye'nin göreceli konumu çok önemlidir.
Özetle: Mutlak konum Türkiye'nin matematiksel adresidir ve iklimi etkiler. Göreceli konum ise onun jeopolitik önemini ve ekonomik ilişkilerini belirler.
Soru 1: Bir öğrenci, Türkiye'nin mutlak konumunu tanımlarken aşağıdaki ifadelerden hangisini kullanırsa doğru bir tanım yapmış olur?
a) Asya ve Avrupa kıtaları arasında bir köprü görevi görür.
b) Üç tarafı denizlerle çevrilidir.
c) 36° - 42° Kuzey paralelleri ile 26° - 45° Doğu meridyenleri arasında yer alır.
d) Önemli boğazlara ve stratejik bir noktaya sahiptir.
Cevap: c) 36° - 42° Kuzey paralelleri ile 26° - 45° Doğu meridyenleri arasında yer alır.
Çözüm: Mutlak konum, bir yerin enlem ve boylam gibi coğrafi koordinatlarla ifade edilen kesin yeridir. Diğer seçenekler ise Türkiye'nin göreceli konumunu anlatmaktadır.
Soru 2: Türkiye'nin göreceli konumu ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi, onun jeopolitik önemini artıran bir özellik değildir?
a) Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlaması
b) İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahip olması
c) Ortalama yükseltisinin fazla olması
d) Enerji kaynaklarının zengin olduğu bölgelere komşu olması
Cevap: c) Ortalama yükseltisinin fazla olması
Çözüm: Yükseltinin fazla olması, ulaşımı zorlaştırabilen ve iklimi etkileyen fiziki bir özelliktir. Jeopolitik önem ise daha çok bir ülkenin diğer ülkelere, ticaret yollarına ve enerji hatlarına göre konumuyla (göreceli konum) ilgilidir.
Soru 3: Türkiye'nin 36° - 42° Kuzey paralelleri arasında yer alması, aşağıdaki sonuçlardan hangisine yol açmaz?
a) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanmasına
b) Güneş ışınlarının yıl içindeki geliş açısının değişmesine
c) Batı rüzgarlarının etki alanında kalmasına
d) Doğu-batı yönünde geniş bir ülke olmasına
Cevap: d) Doğu-batı yönünde geniş bir ülke olmasına
Çözüm: Doğu-batı yönünde geniş olması, boylam (meridyen) farkından kaynaklanan bir durumdur ve bu da yerel saat farklarına neden olur. Seçeneklerdeki a, b ve c şıkları ise enlem (paralel) farkıyla ve Türkiye'nin bulunduğu kuşakla doğrudan ilişkilidir.
Soru 4: Türkiye'nin göreceli konumu düşünüldüğünde, aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yanlıştır?
a) Zengin petrol ve doğalgaz rezervlerine sahip Orta Doğu ve Hazar Havzası'na yakındır.
b) İstanbul Boğazı, Karadeniz'e kıyısı olan ülkeler için uluslararası bir su yoludur.
c) Kuzey Yarım Küre'de yer aldığı için yaz mevsimi Güney Yarım Küre'den daha sıcaktır.
d) Asya ve Avrupa arasındaki ticaret yolları üzerinde bulunmaktadır.
Cevap: c) Kuzey Yarım Küre'de yer aldığı için yaz mevsimi Güney Yarım Küre'den daha sıcaktır.
Çözüm: Bu ifade, Türkiye'nin mutlak konumu (Kuzey Yarım Küre'de olması)
