Katılar dendiğinde aklımıza genellikle belirli bir geometrik şekli ve düzeni olan kristal yapılar gelir. Ancak doğada ve günlük hayatta, bu tanıma uymayan, düzensiz yapılı bir katı türü daha vardır: amorf katılar. Bu yazıda, amorf katıların ne olduğunu, özelliklerini ve en bilinen örnekleri olan cam ile tereyağını inceleyeceğiz.
Farkı anlamak için atomik/moleküler düzeydeki düzenlemeye bakmak gerekir:
Cam, amorf katıların neredeyse simgesidir. Ana bileşeni silisyum dioksit (SiO2) olan erimiş kumun çok hızlı soğutulmasıyla elde edilir. Soğuma o kadar hızlıdır ki, SiO4 tetrahedronları düzenli bir kristal kafes (kuvars) oluşturamaz ve dondurulmuş bir sıvı düzeninde kalır. Bu nedenle cam, aslında üstün soğutulmuş bir sıvı olarak da tanımlanabilir (akışı olağanüstü yavaştır).
Tereyağı, amorf katıların gıda dünyasındaki şaşırtıcı bir temsilcisidir. İçerdiği yağ asitleri molekülleri, yapım ve soğutma süreci nedeniyle tam bir kristal düzen oluşturamaz. Oda sıcaklığında yumuşamaya başlaması, keskin bir erime noktasının olmaması ve sürülebilir hale gelmesi onun amorf yapısının bir sonucudur. Buğday unu, plastikler ve bazı şekerlemeler de benzer amorf yapıdadır.
Amorf katılar, katılar dünyasının "kuralsız" ama bir o kadar da vazgeçilmez üyeleridir. Kristal yapıların aksine düzensiz atomik dizilimleri, onlara kendine has özellikler kazandırır. Camın şeffaflığından tereyağının sürülebilirliğine, plastiğin esnekliğinden obsidyenin keskinliğine kadar pek çok özellik, bu düzensiz yapının bir ürünüdür. Bu nedenle, katı hal fiziği ve malzeme biliminde kristal katılar kadar amorf katılar da büyük öneme sahiptir.
