Merhaba sevgili öğrenciler! Büyük ünlü uyumu konusunu hatırlayalım ve soruyu birlikte çözelim.
Büyük Ünlü Uyumu Nedir?
Türkçe'de bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü kalın (a, ı, o, u) ise sonraki hecelerdeki ünlüler de kalın; ilk hecedeki ünlü ince (e, i, ö, ü) ise sonraki hecelerdeki ünlüler de ince olmak zorundadır. Bu kurala büyük ünlü uyumu denir.
Şimdi seçenekleri inceleyelim:
- A) Kitaplık: "Ki-tap-lık" sözcüğünde ilk hece "ki" (ince), sonraki heceler "tap" (kalın) ve "lık" (kalın). Bu sözcük büyük ünlü uyumuna uymuyor gibi duruyor. Ama durun! Büyük ünlü uyumu tek sözcükler için geçerlidir. "-lık" eki yapım ekidir ve eklendiği sözcüğün uyumuna katılır. "Kitap" sözcüğü "a" (kalın) ile başladığı için kalın ünlülerle devam etmelidir. "Kitaplık" sözcüğü bu nedenle büyük ünlü uyumuna uyar.
- B) Pencere: "Pen-ce-re" sözcüğünde ilk hece "pen" (ince), sonraki heceler "ce" (ince) ve "re" (ince). Bu sözcükte tüm ünlüler ince olduğu için büyük ünlü uyumuna uyuyor gibi duruyor. Ancak "Pen" hecesindeki "e" ince, "ce" hecesindeki "e" ince ve "re" hecesindeki "e" de ince. Yani sözcük tamamen ince ünlülerden oluştuğu için büyük ünlü uyumuna uyması gerekir. Fakat "Pencere" kelimesi Türkçe kökenli olmadığı için bu kurala uymayabilir.
- C) Kalemlik: "Ka-lem-lik" sözcüğünde ilk hece "ka" (kalın), sonraki heceler "lem" (ince) ve "lik" (ince). "Kalem" kelimesi "a" (kalın) ile başladığı için kalın ünlülerle devam etmelidir. "Kalemlik" sözcüğü bu nedenle büyük ünlü uyumuna uymaz. Ama "-lik" eki yapım ekidir ve eklendiği sözcüğün uyumuna katılır. "Kalem" sözcüğü büyük ünlü uyumuna uymadığı için "Kalemlik" de uymaz.
- D) Kapıcı: "Ka-pı-cı" sözcüğünde ilk hece "ka" (kalın), sonraki heceler "pı" (kalın) ve "cı" (kalın). Bu sözcükte tüm ünlüler kalın olduğu için büyük ünlü uyumuna uyar.
Gördüğünüz gibi, "Pencere" sözcüğü büyük ünlü uyumuna uymamaktadır.
Cevap B seçeneğidir.
