Soru:
Marx'ın diyalektik materyalizm anlayışına göre, bir toplumun gelişimini belirleyen en temel unsur nedir? Aşağıdaki seçeneklerden doğru olanı işaretleyiniz ve nedenini Marx'ın terminolojisini kullanarak açıklayınız.
- A) Toplumun sahip olduğu dini inançlar ve ahlaki değerler
- B) Üretim ilişkileri ve bu ilişkilerin temelini oluşturan maddi üretim güçleri
- C) Liderlerin karizması ve siyasi iradeleri
- D) Coğrafi koşullar ve iklim özellikleri
Çözüm:
💡 Diyalektik materyalizm, tarihin ve toplumun maddi koşullar temelinde, çatışmalar (tez-antitez) yoluyla ilerlediğini savunur. Doğru cevabı bulmak için adımları takip edelim:
- ➡️ Birinci Adım: Diyalektik materyalizm, "idealizm"in (fikirlerin tarihi belirlediği görüşü) tam karşısında yer alır. Bu nedenle, toplumu şekillendirenin fikirler veya irade olmadığını vurgular. A ve C seçenekleri bu nedenle elenir.
- ➡️ İkinci Adım: Marx'a göre, insanlar öncelikle yemek, barınak gibi maddi ihtiyaçlarını karşılamak için üretim yapmak zorundadır. Bu maddi üretim süreci, toplumun temelidir.
- ➡️ Üçüncü Adım: Bu süreçte iki unsur öne çıkar: Üretici Güçler (emek, teknoloji, hammadde) ve Üretim İlişkileri (mülkiyet ilişkileri, sınıf yapısı). Marx, üretici güçler geliştikçe, mevcut üretim ilişkilerinin onun önünde bir engel haline geldiğini ve bu çelişkinin bir devrimle çözüldüğünü söyler.
✅ Sonuç olarak, doğru cevap B seçeneğidir. Çünkü diyalektik materyalizme göre toplumun siyasi, hukuki ve kültürel yapısını (üstyapı) belirleyen, o toplumun maddi temelini oluşturan üretim ilişkileri ve üretici güçlerdir (altyapı).
