Soru:
Ahmet, Milli Mücadele döneminde bir şehrin işgalden kurtuluşuyla ilgili bir araştırma yapmaktadır. Araştırması sırasında, işgal günlerine tanıklık etmiş bir dedenin anılarını içeren el yazması bir günlüğe ulaşmıştır. Ahmet'in bu birinci el kaynağı kullanmadan önce, 5T aşamalarından hangisini mutlaka uygulaması gerekir? Nedenini açıklayarak bu aşamanın nasıl yapılacağını bir örnekle anlatınız.
Çözüm:
💡 Ahmet'in, duygusal ve öznel olabilen bir tanık anısını bilimsel bir şekilde kullanabilmesi için Tenkit (Eleştiri) aşamasını uygulaması şarttır.
- ➡️ Neden? Çünkü her kaynak gerçeği olduğu gibi yansıtmayabilir. Yazarın olayları nasıl algıladığı, hafızası, kişisel duyguları, olayın üzerinden geçen zaman ve yazma amacı bilgiyi etkilemiş olabilir. Tenkit aşaması, kaynağın güvenilirliğini test eder.
- ➡️ Nasıl Yapılır? Tenkit, iç tenkit ve dış tenkit olarak ikiye ayrılır.
- Dış Tenkit: Günlüğün gerçekten o döneme ait olup olmadığı kontrol edilir. Kullanılan kağıdın, mürekkebin türü, yazım stilinin dönemin özelliklerine uygunluğu incelenir. "Bu belge orijinal midir?" sorusuna cevap aranır.
- İç Tenkit: Günlükte yazılan içeriğin doğruluğu ve gerçekliği sorgulanır. Ahmet şunları yapmalıdır: Yazarın o sırada nerede olduğunu (gerçekten tanık mı?), anlattığı askeri birliğin o tarihte o bölgede bulunup bulunmadığını, anlatılan olayları dönemin resmi harp raporları veya diğer tanıkların anılarıyla karşılaştırarak kontrol etmelidir.
✅ Sonuç: Ahmet, ancak tenkit aşamasından sonra günlükteki bilgilerin ne kadarının güvenilir olduğuna karar verip onu araştırmasında sağlıklı bir şekilde kullanabilir.
