Soru:
"affetmek" kelimesini ses olayları bakımından inceleyiniz.
Çözüm:
💡 Bu birleşik fiilde iki önemli ses olayı gözlemlenir.
- ➡️ 1. Adım (Kök ve Yapı): Kelime, Arapça kökenli "af" ismi ile Türkçe "etmek" yardımcı fiilinin birleşmesinden oluşmuştur.
- ➡️ 2. Adım (Ünsüz Benzeşmesi - Ünsüz Sertleşmesi): "af" kelimesi "f" gibi sert bir ünsüzle biter. Yardımcı fiil "etmek" ise "e" gibi yumuşak bir ünsüzle başlar. Türkçede sert ünsüzle biten bir kelimeye "etmek" yardımcı fiili geldiğinde, "e" sesi sertleşerek "a" sesine dönüşür. Bu bir ünlü değişimi değil, ünsüz benzeşmesinin (sertleşmenin) bir sonucudur. Yani af etmek > af atmek olur. Ancak bu geçiş yazıda gösterilmez, sadece söyleyişte hissedilir.
- ➡️ 3. Adım (Ünsüz Türemesi): "af" ve "etmek" birleşirken, iki ünsüz yan yana gelir (f ve t). Ancak Türkçede iki ünsüz yan yana gelince söyleyiş kolaylaşsın diye araya bir ünsüz türeyebilir. Bu kelimede, "f" sesinden sonra, bir vurgulu "f" sesi daha türer. Yani af-etmek > affetmek olur. Yazı dilinde bu türeyen "f" harfi ile gösterilir. Bu bir ünsüz türemesi örneğidir.
✅ Sonuç: "affetmek" kelimesinde ünsüz benzeşmesi/sertleşmesi (e > a değişimine yol açar) ve ünsüz türemesi (f > ff) olmak üzere iki farklı ses olayı bir arada gerçekleşmiştir.
